A PRINCESA DO CAUREL

A PRINCESA DO CAUREL

A princesa do Caurel,

para gardar o seu anel,

ata o pano nun cordel.

A princesa do Caurel.

 

A pega levou o pano da princesa do Caurel.

 

Onde está o anel da princesa do Caurel?

 

O gato pillou a pega.

A pega levou o pano da princesa do Caurel.

 

Onde está…

 

O can mordeu o gato.

O gato pillou a pega.

A pega levou o pano da princesa do Caurel.

 

Onde está…

 

O pau bateu no can.

O can mordeu o gato.

O gato pillou a pega.

A pega levou o pano da princesa do Caurel.

 

Onde está…

 

O lume queimou o pau.

O pau bateu no can.

O can mordeu o gato.

O gato pillou a pega.

A pega levou o pano da princesa do Caurel.

 

Onde está…

 

A auga apagou o lume.

O lume queimou o pau.

O pau bateu no can.

O can mordeu o gato.

O gato pillou a pega.

A pega levou o pano da princesa do Caurel.

 

Onde está…

 

A cabra bebeu a auga.

A auga apagou o lume.

O lume queimou o pau.

O pau bateu no can.

O can mordeu o gato.

O gato pillou a pega.

A pega levou o pano da princesa do Caurel.

 

Onde está…

 

A cabra pariu un chivo,

o chivo tiña o anel,

da princesa do Caurel.

 

Onde está…

 

 

 

 

 

 

CARMELIÑA DE CAMPELOS E FARRUQUIÑO DE ARRIBA

CARMELIÑA DE CAMPELOS E FARRUQUIÑO DE ARRIBA

Carmeliña de Campelos, 

un día de primavera,

estaba tomando a sesta,

deitada tras da palleira.

 

O Farruquiño de Arriba,

desde o cimo dunha casa,

ao ver que estaba durmindo,

foise achegando á rapaza.

 

Caladiño coma un rato,

xunto dela, se deitou,

quíxolle dar un abrazo,

pero Carmen espertou.

 

–Atrás Xan ! ou condenado !

Sei que vés adoecido!.

Inda non me abraza un grande,

pra canto máis un cativo.

 

–Sei que tes moita fachenda

porque estás apercibida.

Pois anque che son pequeno

tamén teño dereito á vida.

 

Téñoche unha gaita nova

e saíucheme moi boa,

para tocar a miña muller

o día da nosa voda.

 

Ela estaba escondida

fartándose de reir.

–Primeiro habemos durmir xuntos,

pra ver se dás bo durmir.

 

–Pois cando queiras durmimos

que eu xa estou rabeando

e xa me podes dicir

o día que hei de ir

 

–Pois logo vén o domingo,

entrarás polo balcón.

Xa entras na miña cama

dereito a aquel rincón.

 

Entrou Xan polo balcón,

contento e emocionado,

foi dar á cama da vella

que tiña cento e un anos.

 

Encendeu unha cerilla,

pasoulle as mans pola cara,

dixo : – A esta non me arrimo

que está moi engurripada.

 

Deitouse Xan a modiño,

a vella sen despertar,

a vella ronca que ronca

nunca lle puido falar.

 

Cando a vella despertou,

viu aquel home na cama,

botouse dela en camisa,

polos veciños chamaba.

 

O Xan notouse apurado,

tirouse polo balcón,

antes que viñera a xente,

e o tratase de ladrón.

(Recitada por uns mariñeiros de Fisterra o 18 de Febreiro do 1982)

cropped-sin-tc3adtulo4.jpg

O MEU CURMAN ALFONSO DE MUIMENTA

O MEU CURMAN ALFONSO DE MUIMENTA

          Pois sí. Era o meu curmán, o seu pai mais o meu eran irmáns. Pero Alfonso, era desa casta de curmáns ós que só lles falta un chisco para que sexan irmáns.

          Mentras fun a escola a Muimenta, vivín con el na casa dos nosos avós en vez dir pro Castelo que era a miña aldea materna, na que nacín e onde estiven sempre mais a gusto. Iamos a mesma escola, tíñamos a mesma mestra, montabamos na mesma besta, dormiamos na mesma cama, e xuntos, roubábamoslle a froita o crego. Cando lle chegou o tempo de ir pra Pontevedra a estudar e a xogar o Futbol no  equipo do Vilalonga (cousa que seica non facía nada mal), viviu na nosa casa. Alí dormiamos en distintas camas pero no mesmo cuarto. Asi é que coma quen dí, criámonos xuntos. Era algo maior ca min, e por iso sendo eu pequeno, sempre o considerei algo así como o “meu primo do  Zumosol”.  Mentras estiven en Muimenta, os seus amigos eran os meus amigos, convertíndose ún deles, Manolo dos Xastres de Meixomín e que morreu moi novo, en ún dos mellores amigos que tiven daquelas.

          Tocaba a guitarra moi ben e cantaba aínda mellor, foi un dos meus mestres nas dúas cousas. O meu pai non nos deixaba cantar durante a semán porque decía que había que estudar, pero ó chegar o sábado, xuntabámonos cos veciños e os amigos da Rúa dos Salgueiriños en Pontevedra; os Chamadoiras, Guillerme Vazquez, Luís Paz, Armando Gaiteiro, José Manuel Nanín, Vicente Fdez. Moure e algún mais que de seguro que me esquezo, e cantabamos na miña casa ate que clarexaba o día. A música foi a súa gran paixón. Anos despois de marchar de Pontevedra e do seu paso polo seminario, tocou en distintas Bandas de Música da comarca do Deza e como non, na de Muimenta, ademais de cantar na Coral da Agolada nos seus derradeiros anos.

          Andando o tempo, volveuse pra Lalín, casou con Isabel, unha moza moi fermosa e aínda mellor persoa de Ventosa, e a que eu quero moito tamén. Colleron arrendada unha Taberna/ Bar na parroquia de Brántega da Agolada. Eu casei en Bermés e collíame preto, polo que en canto podía, iba facerlle a visita pola noite. Alí con él, pasei algunhas noites de música e leria acompañados polos clientes e veciños da parroquia ate altas horas da mañá.. Era amigo de todos e moi querido polos mesmos, e ninguén pode decir que se levara mal con él.

          Anos despois quedouse en herdanza coa nosa casa paterna de Muimenta, arranxou o que en tempos foi a palleira e a carpintería do noso avó, e convertíuna nun fermoso Mesón, “A Balouta” onde Isabel cociñaba unhas ceas que eran unha ledicia, e onde se cataban uns estupendos viños acompañados polos torresmos que fritía pra que tirasen dél. Alí sempre estaba acompañado da xente que viña de Lalín ou da Agolada e dos amigos que había deixado en Brantega. Cando me coincidía de estar en Bermés e sempre que podía, anque por desgraza non foi tantas veces como ún quixera, iba tomar café onda él despois do xantar, e como sempre xantaba tarde polo enredo do mesón, iba pronda él pra cociña de ferro da casa que se conserva igual que cando eramos cativos, e alí latricábamos un anaco, lembrando vellos tempos e falando da música que tanto nos gustaba.

          Pero o traballo era duro e a saúde non axudaba moito, así que fai uns anos decidiron traspasalo mesón e arranxar a casa pra poder levar unha vida mais pausada nos anos vindeiros.

          Agora, levaba un tempo no que xa andaba mal, pero a derradeira vez que estiven con él, estaba todo cheo de ledicia e decíame o ben que se sentían Isabel mais él o traspasalo, xa que lles supoñía moito traballo e andar a deshoras todos os días.

           A vida, tantas veces dura, non quixo que fose mais pralá de onte. Do querido que era na comarca e da cantidade de amigos que tiña, da fé o abarrotamento do auditorio de Muimenta onte durante os funerais.                     

          Lembrareime sempre dél, da súa fermosa voz e das horas que pasamos xuntos compartindo montóns de contos e cantigas, e quedareime coa sua cara reflexada na da súa dona e na dos seus fillos.

          Unha aperta irmán, e ata sempre.

Imagen

Alfonso a dereita coa camisa azul cantando coa Coral de Agolada. (Foto da Coral)

O BARALLETE (A lingua dos afiadores)

O BARALLETE

          É unha lingua propia dos afiadores feita por eles mismos para entenderse sen que ninguén soupera do que andaban a falar. Así, podían estar todo o día latricando das cousas referentes ó seu oficio, das cousas da vida, ou das anecdotas que lle pasaban durante o seu traballo, sin que ninguén dos que escoitaban se decatase do que decían.

          Este idioma propio, estaba formado por infinidade de palabras, verbos, definicións e incluso frases inteiras, que facían que dous afiadores, poideran manter unha conversa sin tocar para nada o galego ou o castelán. Moitas das palabras desta lingua, quedaron apegadas polos distintos camiños por onde andaban os afiadores, pasando a formar parte do propio idioma galego. En Ourense, cuna dos afiadores, e sobre todo nas aldeas onde había algún afiador, quedan como herdanza do seu idioma propio. Incluso, moitas das palabras, son utilizadas fora de Galicia chegando o Uruguay e Arxentina, o que da idea da universalidade do traballo de afiador.

          O Concello de Nogueira de Ramuín, non deixa que se perda tan fermoso legado, así como tan fermoso oficio que foi sinal do concello, e sustento de moitas das familias que o compoñían, permanecendo aínda aberta a única fábrica de “Rodas de molandeira” que queda en Galicia.

          Os meus amigos Pepe Casildo Lamas, de Luíntra, Amadeo Xastre de San Lourenzo de Rivas de Sil, e Jose Casal Rodriguez(+)* da Peroxa, son quenes me contan todo esto, Casildo ven de familia de afiadores e síntese feliz e cheo de ledicia cando fala dos seus parentes afiadores, e loita porque non se esqueza tan preciado tesouro. Entre os tres, e durante moitas horas de troitas e taberna, fixéronme un pequeno vocabulario coas palabras que lembran do brallete, e que vos poño de seguido:  

Abigarra – barba
afiañar – vestir (afiña – roupa)
afoscada – deitada

aganzuar – pechar (tamén aganzuñar)

agañar – coller, agarrar

agaurra – lúa (tamén angurria)
agustín – leite
albas – uvas (alballo – racimo de uvas)
albeiro – branco
almadurria – almofada (almadea – xergón)
almiranta – cara
altamira – mesa (alteo – banco pra sentar)
amangado – bébedo
amarramento – correa, cinturón
ameixa –  cona, coño
amieiros – xitanos
amigorrio – amigo (amigorrado – moi amigo)
amoranto – amor
ancha – castela
andoliar –  andar, camiñar (andolir – correr)
apicañar – coser
apicholamento – casamento, boda
apurrar- pagar (tamén solepar ou soleupar)
arañeque – bacallao (areinzao – arenque salado)
ardoa – aguardente, caña
arrancia – tortilla (tamén arrainza)
arrancios – ovos de galiña
arreador – afilador (tamén molandeiro)
baixenta – abaixo
barallete – fala dos afiadores
barrosa – feira (tamén barrunta)
barrosanta – gaita
bata – nai
bato – pai
beiro – cabalo (boira – mula)
beirores – piollos
belba – guardia civil, os civís
beligo – carallo, pene
bérreo – millo (barrufa – espiga de millo)
berxena – igrexa
bigarrantes – barbeiros
bigarro – bigote (bigarrela – barba)
biqueque – portugal
boquela – pistola (baquelona – escopeta)
branquiña – prata
cachamea – testa (tamén chamenea)
cafurrio – café
caimana – cebola (tamén camaila)
caimós – allos
calateo – baile
calcañeiros – calcetins (calopas – Medias)
calcarroeiro – zapateiro
calcurros – zapatos (tamén calcairos)
calderilla –  nonedas soltas (tamén realurrios)
callumeira – rúa, calle
calurrio – calor (tamén calorrio)
canear – andar, camiñar

cantear – querer para un. (tamén canté, envexa do que se ve)
capear – chamar (tamén capechar)
carruncheiro – carpinteiro
casateo – baile
catrollos – anteollos, gafas
colgante – candil (tamén colgueiro)
copurrio – vaso
corrente – aceite (cortega – grasa de porco sin sal)
cotroza – pera
courel – tren
chairar – chiscar, beber
delantuxo – mandil, delantal
doco – can
dulzórreo – azúcar
esgueilar –fuxir, botar a correr
facorria – coitelo (falustra ou faiña – navalla)
falmega – barriga, panza
feirear – mercar, vender
fixo – peine (tamén puntiga e puntoria)
follato – paraguas
fosca – leito, cama (tamén foscalla)
frasca – merda
frete – frío
frisgar – ollar, mirar
galeiro – sonbreiro (tamén galoiro)
galluda – fame
garfelo – tenedor
garlea – boca
gasumelo – petróleo, gas pro candil
gaucha – man
gazumelos – dedos das mans (Gazulos – dedos dos pes)
goimolo – pan
gran oreteiro – mar
greleira – camisa
grilar – foder (tamén garllar)
guinchos – pantalons
guinea – testa, cabeza
gumarra – galiña (gumariños – pitos)
gumarro – galo
irmuxo – irman (irmexa, muller irmán)
izarra –  mazá
labreñador – labrego
langaño – chourizo (langañón –  morcilla) (langaruca – androia)
lascar – fuxir
lengumela – lingua (lemgumelar – lamber)
liria – vaca (liraño – becerro, cuxo)
lourenzo – sol
lupantes –ollos (ou loupantes. Tamén lupandas)
macaio – cigarro (tamén petisco)
mamelo – peito, teta
maqueo – tabaco, picadura ( tamén picacha)
maquinar – camiñar, andar despacio
marelas – patacas (tamén malmurrias)
mea – obella (tamén moella)
melante – ladron
mordate – dente (ou mordente) (molenda – moa)
mutilo – rapaz (tamén moutilo)
naceiro – amo
nares – nariz (narela – napia, nariz grande)
obispo – forno
oreteiro – río
oreto – caldo
panarra – pobre
papiloso – libro
patuxo – pulpo (patuxoco- pulpeiro)

pelados – figos (pelingos – brevas)
pecurrio – peixe, pescado
picañar – coser (picañeira – costureira)
picolos – ferretes, cravos
pildar – cagar
pilde –  cú
platuleque – plato (colunca – cunca, taza)
platumea – prata ( en ocasións tamén cartos)
queimar – asar (asar nas brasas)
queimon – allo
queimona – cebola (queimonil – restra de cebolas)
rabón – mes
racha – noite
raleiro – muiño
rañeira – sardiña, xouba
redondas – laranxas
remos – brazos
ría – pedra (mellor; pena, penedo)
ruxas – noces (tamén ruxagas)
sabantar – saber, coñecer
sabuxa – sarna
sangumela – sangue, sangre
sapeira – sal
senturriarse – sentarse (Tamen asurriarse)
sibis – si (afirmación)
tafeno – demo

tafenado o tafeno – arrenejado sea o demo
talufar – caer
tardufo – tarde

tieces – ti
tizar – comer (tizamen – comida)
trena – carcele (trullo – calabozo)
trepestres – trespés
troles – testículos
troula – mentira
unaza – corda (unzón – adibal)
vaquete – vago
varante – alcalde ou pedaneo
ventanuxa –fiestra, ventá
ventumelo – vento
verdoca – verdura, berzas, coles
vivelo – ouro, chapado en ouro
xabeca – chaqueta (xabuco – chaleco)
xena – cabra
xil – fame
xirar – limosnar, pedir limosna (tamén xirabar)
xotar – pegar, apalizar (xoteo – paliza)
xúa – lume, fogo fuego (xúa de lazo – lume de lareira)
zapique – chocolate (tamén xocote)
zoina – abade, cura, crego
zuro – diñeiro, cartos, reás
zurria – perna
zurrio – pe
zuta – machada (zutón – machado)
zutra – festa

(*) Na agradecida lembranza do meu bó amigo José Casal Rodríguez da Peroxa, que nos deixou  no mes de Decembro do 2013. Compañeiro de  pulpo e música na Palleira do Cuco de Velle en Ourense e na Cafetería Rossli de Pontevedra, así como tantas xornadas de cantigas e leria a pé de rio, nos días de pesca xuntos ao longo mais de trinta anos.

Imagen

 

 

A CAIDA DE MANUEL PONTE (Romance de cego)

A CAIDA DE MANUEL PONTE (Romance de cego)

Presten atención a un caso,

que causou rabia e delor-he,

a Manuel Ponte Pedreira,

matarono a traicion-he.

 

El veintiuno de Abril-he,

cosa que nadie contaba,

houbo un combate en Fontao,

que grande delor causaba.

 

Estaba en casa sejuro,

xunto con seus compañeiros

pero redes de facistas

copan eiras e palleiros.

 

A las seis de la mañana,

siendo noche todavía,

se preparan al momento,

para zascar de sejida.

 

Comenzado o tiroteo,

Ponte non ve mais saída,

tirarse fora da casa,

se quere salva-la vida.

 

Sabe que veñen por el-he,

e que lla teñen xurada,

por ser leal a República,

e de ideas avanzadas.

 

Botouse fora dun chimpo,

e correndo en descuberto,

recibe un tiro nun brazo,

xa na Fraja da Ribeira.

 

Xa o teñen localizado,

e saben que está ferido,

sejenlle o rastro de sanjre,

coma cans adoecidos.

 

Para poder librarse deles,

deixa parte do armamento,

e raese polo rejato,

poñendo terra por medio.

 

Como todo o mundo sabe,

Manuel Ponte era valente,

a na última ajonía,

carja o seu fusil cos dentes.

 

Onda o rejato da vila,

pola curva da Furoca,

de Fontao a Fontemouro,

a veira dunha cañota.

 

Coa roupa chea de sangue,

bermella é a súa bandeira,

coa vida que se lle escapa

e a cara color da cera.

 

Alí o atopan os facistas,

sicarios da rebelion-he,

dándolle morte o momento,

con saña e sin compasion-he.

 

Simpatizantes i enlaces,

despertan sobresaltados,

e bótanse ós camiños,

coa intención de avisalo.

 

Botan man de pipos foxos,

e aljo que topen na ieira,

O cabo de media hora

Abellán parce unhafeira.

 

A las diez de la mañana,

hubo sus declaraciones,

a los hombres mas valientes,

se le arrojan los cojones.

 

Non hai nada que facere,

hai que renderse á evidencia,

Ponte morreu, mais con el-he,

non se acaba a resistencia.

 

Caeu Ponte no Fontao-he,

na parroquia de Abellan-he,

a compañía do morto,

vai berrando libertade.

 

(Tal como mo escribiu o cantor Sr. Anselmo Sendín da Arzua o 16 de Xaneiro do 78)

 

          Manuel Ponte Pedreira, coñecido co sobrenome de Xastre, nacido no Fontao (Frades) en 1911 e finado en 1947, foi un guerrilleiro galego. Detido ao inicio da Guerra Civil española, permaneceu en prisión ata 1943 no cárcere da Coruña, na súa estancia alí ingresou no Partido Comunista de España.

           En 1945 incorporouse á guerrilla comunista.  En xuño de 1946 ao morrer Marcelino Rodríguez Fernández (Marrofer) accedeu á xefatura da IV Agrupación guerrilleira, relanzando a súa actividade co aumento das accións guerrilleiras. Por mor dunha delación, a Garda Civil cercouno con varios dos seus homes na súa aldea natal o 21 de abril de 1947 e morreu no enfrontamento.

AS FESTAS EN VILARIÑO, VENTOSA E CADRON (Do Blog AQUAM LATAM)

RELIXIOSIDADE E TON VAN VLIET (Do Blog AQUAM LATAM)Imagen

Aquel mozo holandés que chegara a Agolada no verán de 1977, Ton van Vliet, co seu amigo Jeroën, traía a súa xuventude e a súa cámara para aprender e gravar indeleblemente todo o que a Galicia rural de entón lle ofrecía de singular. Holanda e Galicia, distantes e diferentes, occidentais si, europeas tamén, pero con costumes e desenrolos tan dispares como para sorprender e captar a atención de Ton en elementos que a nós nos resultaban intranscendentes por cotiáns.
A relixiosidade do pobo e as súas manifestacións externas constrastaban claramente coa Holanda de Ton, onde predominaba o protestantismo e unha sociedade máis laicista e menos asidua aos actos relixiosos. Estas imaxes confirman a súa sensibilidade para certificar con intención sociolóxica unha das carcaterísticas da Galicia rural daquela época e que tanto leva mudado nos anos transcorridos desde aquela.


FESTA DA NOSA SEÑORA EN VILARIÑO
Imagen

O comedor da casa (primeira foto) co cadro do Sagrado Corazón e o crucifixo colgando del, xunto co ramalliño de oliveira bendicido no Domingo de Ramos presiden o comedor-salón con outros elementos característicos como o televisor e o calendario.Imagen

A festa da Santa María en Vilariño, os retablos, a tribuna a onde soben os homes…Imagen

O recollemento das feligresas, a señora do pano de flores na cabeza, a serenidade da neniña sentada no banco ben seguro que captaron o interese do fotógrafo holandés…

Imagen

A procesión cos santos sobre andas, arredor da igrexa, coa banda de música interpretando acordes solemnes e repousados. As campás repicando. Os petrucios co pucha na man e o paso marcial… Imagen

No remate da misa solemne, sesión de fogos de artificio e conversas alegres no adro… Antón Torreiro, Miro Galego, Abel Coego, José Antonio Vázquez, José Antonio Sucasas, Manuel Dobarro, Jaime Varela… son algunhas das persoas que recoñezo na imaxe:Imagen

FESTA DO FARO DE VENTOSA EN HONOR A MARÍA AUXILIADORA:
Imagen

En Ventosa Ton observa o momento e a espontaneidade do petitorio monetario, envolto entre o mantón da Virxe e a solemnidade da procesión.

Imagen

Nesta aldea a procesión excede o adro e alóngase algúns centenares de metros para acadar o campo da festa onde torna rodeando o cruceiro pétreo que nuclea o torreiro de carballos.

Imagen

AS ERMITAS DE CADRÓN (LALÍN)

Imagen

Procesión no adro e retrato de Primeira Comuñón dunha nena… Imagen

A imaxe da Virxe coroada coas andas baixas para retornar á igrexa. A mirada recolecta dos porteadores…

Imagen

Estre traballo, está recollido do Blog AQUAM LATAM, editado o día 3 de Novembro do 2011.

ROMANCE DE MANOELIÑO E MARIQUIÑA

ROMANCE DE MANUELIÑO E MARIQUIÑA

Manoeliño era unha landra,

mariquiña unha avelá,

que caíron o chau xuntos,

un día pola mañá.

 

A saltiños Manoeliño,

e a brinquiños Mariquiña,

chegaron un onda á outra,

pra facerse compañía.

 

Achegouse unha o outro,

e tanto tanto se achegaron,

que o chegar a primavera,

os dous xuntos xermolaron.

 

Manoeliño medrou moito

e Mariquiña a súa veira,

Manoeliño foi carballo

e Mariquiña unha aveleira.

(Pras miñas fillas Aldara e Nerea)

Imagen

Imagen

O CASTELO (Cadrón – Lalín)

 O CASTELO (Cadrón – Lalín)

          O Castelo é unha aldea moi próxima a Agolada, no veciño concello de Lalín. O Arnego marca no medio unha barreira líquida que antano se salvaba por unha ponte medieval da que aínda quedan vestixios merecentes de atención. A relación entre Agolada e o Castelo sempre foi intensa e amable. Ao Castelo iamos buscar os doces para a festa e cos do Castelo compartiamos a tosta de Vilariño para os baños estivais e as tabernas do Souto e do Ríos para repoñer “combustible”.

          Agolada e o Castelo estiveron unidos desde os albores da historia por un camiño antigo, que logo se dixo medieval. Elisa Ferreira Priegue, estudosa dos camiños, mesmo indica que por aquí transcorrería unha calzada romana de segundo rango. Este camiño viña de Esporiz (Monterroso) polo Marco, pasaba Agolada e descendía ao Arnego ata a Ponte Vilariño. Desde aquí trazaba un pronunciado cóbado para ascender a Cadrón. Seguía ao Castelo e desde o Castelo buscaba a Ponte das Abellas para continuar por Cancelas, Palmou e chegar ao Vento. Collía dirección a Santiso, Bendoiro, Prado, A Borralla e a Ponte medieval de Taboada.

          O topónimo Castelo é moi transparente. Alude a unha fortificación ou a un tor granítico. No fondo da aldea hai un promontorio rochoso que con toda certeza lle deu nome á aldea. Eu aventuro (e perdóenme o atrevemento) que probablemente se trate dun castelo medieval do que descoñezo referencias históricas, pero a conformación do outeiro e a aquitectura dalgunhas casas aledañas parencen indicarnos tal posibilidade. Eu intúo que parte dos perpiaños utilizados nunha casa fidalga, en proceso de restauración actualmente, foron reutilizados dunha construción máis antiga, que moi ben podería ser o orixinario Castelo que lle deu nome á aldea. Portadas molduradas en bisel, lintel apoiado en mochetas,  cornixas en gola baixo o tellado, perpiaños rubricados cos sinais identificativos dos canteiros son propios da Idade Media e moi probablemente pertencentes a un edificio singular e de boas proporcións. Na microtoponimia da aldea designan as leiras e os prados que hai na parte baixa deste outeiro como o Sucastelo, topónimo que indicaría a situación respecto do Castelo situado en lugar máis elevado. Déixoo así para investigadores máis avezados que queiran afondar nesta hipótese.

(Traballo copiado do Blog AQUAM LATAM  editado o día 4 de Febreiro de 2014)

Imagen

Imagen

Imagen

Imagen

Imagen

Imagen

Imagen

Imagen

Imagen

Imagen

ROMANCE DE MARIA DA CANCELIÑA

ROMANCE DE MARIA DA CANCELIÑA

Un domingo pola trde,

María da Canceliña,

foi segar unha pouca d’herba,

ó prado da Fontaíña.

 

Cadrou que na misma hora,

Andrés da Revolta viña,

de tornar a auga da veiga

que arrimada á dela tiña.

 

Cando chega Andrés ao prado,

miraille como a mira,

¿Queres que vaia a axudarche

a segar a herba, María?

 

A outra cousa, moitas gracias,

que a teño que eu segar,

que a túa ala ter apurada,

e non has querer esperar.

 

Cando estou á túa beira

nunca che estou apurado,

que ti es a que me tes,

o meu corazón roubado.

 

O teu corazón, Andrés,

telo no peito encerrado,

pra lle dar a quen ti queiras

que pra min no tes guardado.

 

Digo eu, hasme de crer,

téñoche moito cariño,

ven prá casa dos meus pais

e andaremos o camiño.

 

Antes de ir onde os teus pais

teño que falar contigo,

quero ver si é que ti queres

tomar amores comigo.

 

Tomar amores contigo

pra min sería unha fortuna,

que non quero tomar amores

con outra nena ningunha.

 

Marcharon os namorados

moi contentos de alegría,

que xa quedaron citados

pra volver ao outro día.

 

Ao outro día a María,

mandárona ir á herba,

e non se lle vían pousar,

os pés na terra siquera.

 

Ao pasar o Pasadeiro

xa ven o Andrés de contado,

regañando a moa e rindo

tras dun salgueiro deitado.

 

Quéroche vir de contado

ahoriña a falar contigo,

ou dixécheslle aos teus pais

que te quedaras comigo.

 

Ao sair desta apurada,

Andrés fálame por Dios,

ao pesar da nosa vida,

eu non sei que ha ser de nós.

 

A teu lado non me sento,

porque o demo éche tendeiro,

que se cadra sen pensar

prende lume do chisqueiro.

 

Porque o lume xunto a estopa,

debe ter moito coidado,

porque se lle asopra o demo,

acende o lume de contado.

 

Válgate Dios, Maruxiña,

pra que tes tanto coidado,

o pau que ha de ser pró lume

xa naceu pra ser queimado.

 

Séntate aquí ao meu lado,

e entre os dous acordaremos

en que tempo che parece

é millor que nos casemos.

 

(Un cantar moi coñecido polos concellos de Beariz, Doade e Avión. Cantoumo e escribiumo o Sr. Dositeo Castro do Seixido un día de feira en Beariz)

Imagen

CARAPORQUIÑA VERMELLA (Xan Perez)

CARAPORQUIÑA VERMELLA

Por Xan Pérez.

 

Extensión da presentación dunha titiritada.

Dedicada a un amigo.

 

PRESENTADOR:

Xan, é un titiriteiro. E un dia atopou a súa casa , na que sempre quixo vivir, coa cociña orientada o sur…. Foron moitos kilómetros polo mundo enteiro e parte do extranxeiro, no seu coche verde.

 

O do coche verde é unha Anecdota; Cargando o coche despois dunha función, achegouselle  un neno dos que viron a función, e co dedo pulgar da man dereita entre os beizos, díxolle:

Cando sexa maior quero ser coma ti.(Aaaaahii). Xan estremeceuse ante semellante honor. ¿Queres ser titiriteiro? Preguntou case cunha bagoa saindo da glándula.. E o neno dixo. Nooooon,  eu quero ser un señor con un coche verde. (Aings)

 

Sigamos coa casa.

 

Non é unha casa moi grande, o necesario, pero é moi bonita; As paredes son de pedra, o tellado de pizarra,  con unha chimenea desas que cheiran a borralla de carballo.

As xanelas e as portas, encargounas  a uns carpinteiros de Vilatuxe, ademais da escaleira que sube o faiado, onde xan vai montar un plató. Con luces, con camara e con acción.

 

Dun lado da casa hai un prado do tamaño de unha pista de tenis que remata nun regato que canta toda a noite. Pero Xan, dalle ó prado outras utilidades; culinarias, aromáticas e medicinais. Ademais, ten un par de colmenas, con simpaticas abellas, que lle proporcionan antibiotico e velas para todo o ano, e lle axudan co pequeno xardin de flores, que hai o lado do minúsculo estanque sen peixes.

 

Doutro lado da casa, hai unha fraga, con un camiño que a cruza. O primeiro que fixo Xan cando se instalou na súa nova casa, foi dar un paseo para presentarse ós seus novos veciños.

Así que colleu a súa inseparable mochila, e marchou todo recto polo camiño que cruzaba a fraga, cantando un Aria da opera Verdiniana “Rigolletto”, na que o Duque de Padua advirtenos dos encantos das mulleres. A saber, “La donna e móvile”.

 

Na fraga non habia ningún koala,………. por iso tampouco habia eucaliptos.

Habia castiñeiras, nogueiras, carballos, ameneiros, pinos,……   E como era outono os esquios apañaban para o inverno, saltando dunha árbore a outra. Ou correndo polo chan,  facendo saltar as follas entre as que aparecian deliciosos Boletus; que ben poderián servir pra acompañar unha chuleta. Pero como Xan non  levaba cesto nin navalla de apañar cogomelos, decidiu volver mais tarde por eles. E facerse unha homenaxe esa noite.

 

Facia pouco que saira o sol, Xan érguese  sempre moi cedo, e facia algo de frio polo camiño, pero pronto comenzou a percibir a fragancia dun lar. Seguramente, algunha casa que estaba cerca tiña o lume encendido. E o café de pota o lado. Xan ten “ventos” pra iso do café.

Sacudiuse e acelerou o paso como se fora a hora punta no metro de Madrid. É o pouco, escoitou os acordes dunha guitarra, e unha voz grave que cantaba algo dunha señora que se chamaba Hortensia, e decia o canto que a tal hortensia facia un caldo que quitaba o sentido. Xan achegouse despacio pra non facer ruido. O emisor desa armonía era un señor con bigote. Cando acabou de cantar Xan aplaudiu, e o señor con bigote, chamou a Xan polo seu nome e iso que ainda non se presentara. Radio aldea xa se encargara diso.

O señor con bigote invitou a Xan a entrar na casa e tomar o café de pota ó lado da cociña, foi unha pena non ter levado na mochila medio kilo de melindres, porque o café estaba quentiño.

O señor con bigote, puxo tamén, empanada de bacallau con pasas que fixera o dia anterior, para tomar co café, e  un pouco de caña, pero a caña que lle vai a Xan e a das troitas. Según me contou Xan, a empanada tamén estaba deliciosa.

 

E o señor con bigote, dixo a frase que comenza calquer conversa. ¿Sábeche o churrasco?. E coa mesma invitou a Xan a comer o churrasco que esa fin de semán celebraba coa familia e uns amigos,  advertiulle, que non se puxera ó lado dun familiar seu, un con ricitos, que comia o churrasco como gominolas. E desafinaba moito cantando o miudiño. O plan pintaba ben, porque resulta que o señor con bigote era trovador. Ademais irian a festa un gaiteiro que no seu tempo libre adicase a informática, e un avogado da capital do imperio, que fala galego e xoga moi ben o trivial pursuit. Vamos unha Feisbukliada. Xan colleu outro anaco da empanada, sorbeu despacio o cafe e aceptou o combite.

 

O señor con bigote e Xan, falaron de como se chamaban os lugares que habia preto da aldea, e dos chismes da xente, en fin, a Radio Aldea da que falaba antes.

 

E de pronto, unha porca meteuse na cociña. ¡¡¡¡¡PASA PORCA!!!! dixolle o señor con bigote a Porca. Así a chamaba. Porca, acababa de parir, e o señor con bigote insistiu en agasallarlle cunha das crias, para que lle dera compañia. Así que rematado o café e a conversa por ese dia. Xan marchou coa cria da porca no colo e a mochila no lombo.

 

Ó chegar a casa, puxo a cria sobre o sofá e decidiu poñerlle un nome, e como tiña cara de porca, chamoulle Caraporca.

 

Xan, cuidouna moito, e aprendeulle a facer cousas, Caraporca era moi lista, e o pouco xa sabia facer a colada, pasaba o ferro, abria as xanelas pra ventilar, limpaba o baño e incluso facia algún amaño coa agulla de coser, ante todo Caraporca é unha porca moi limpa, si señor. Pero o que mellor facia Caraporca era cociñar, facia un caldo de navizas con cocido que lle daba voltas o que facia a señora da canción que cantaba o señor con bigote. E un dia foi a un concurso da televisión, onde algún porco preñouna. Despois da regañina e o cabo dunhas semáns pariu unha única porca, e de nome púxolle Caraporquiña. A sua aboa Porca, fixolle unha carapuchiña vermella, para que non pasara frio. E dende aquela, todos a coñecen como caraporquiña Vermella.

 

Pero esa é outra Historia.

Imagen

O meu bó amigo Xan Perez, é un dos titiriteiros que ó longo dos Cilexios de Primaria e Secundaria do noso País loitan por salvar unha parte moi importante da nosa cultura.

  • O Sapo Encantado, Pedro e o Lobo, O Parrulo Feo, Caraporquiña Vermella… Son algús dos contos que conforman ó espectáculo actual cos seus títeres, dirixido maiormente ós Colexios de Galicia onde actúa  asíduamente durante todo o curso escolar.

 

Podería falar da súa longa formación teatral, dos seus múltiples traballos no teatro, é de cantidade de traballos cos seus títeres, pero levaríame trés ou catro follas facelo e non quixera espallarme moito. Voume quedar só cos seus traballos no cine (1.999) “Mucha Sangre” Comedia  dirixida por Pepe de las Heras. (2.005) “Chapapote… o no”, comedia sobre o acontecido co PRESTIGE; Director Ferrán Llagostera. Traballos na TVG (1.997) “Con Perdon” programa de humor da TVG. Realizando o espacio de “Entrevistas Indiscretas” (2.004) “A Miña sogra e mais eu” Serie para a TVG, no papel secundario de RICARDO. Director Kiko Cadabal.