CANTANDO NAS TABERNAS

CANTANDO NAS TABERNAS.
    Dende o mes de Novembro, estou vivindo e disfrutando das cantigas tabernarias tal como as coñecín de cativo alá pola taberna de Souto na Agolada, pola taberna do Reino en Cadrón (Lalín), e cos meus curmáns de Moneixas na taberna de Pachín.
.      E solo por poñer tres exemplos, porque polas tabernas das parroquias de Lalín, como nas de tantas e tantas outras, cantábase moito no tempo de lecer despois de facer as labores da casa.
    A cousa é moi sinxela. Xuntarse cuns amigos, chamar por teléfono a unha destas tabernas dos arredores das vilas, e preguntar se se pode e deixan cantar.
    Se che dín que sí, como é na meirande parte dos casos, pois na tardiña alá polas oito, aparecemos, sentámonos nunha mesa, empezamos a cantar, e que me leve o demo se non disfrutan e disfrutamos os que estamos alí, cantando as cantigas que todos sabemos.
    E non importa cantar ben ou mal. O conto é cantar, e que a xente disfrute da música da Nosa Terra.
.      A instrumentación? Pois case ningunha, ou ningunha como podedes escoitar no video que acompaño. Có son das cuncas, das mesas e das palmas chegan dabondo, e se non: Unha guitarra, unha acordeón, e calquera instrumento de percusión, ós que hai que acarñar e non petar, para que non molesten as cantigas. Que unha cousa é acariñar un instrumento musical, e outra moi distinta, aporrealo!!
.      E o millor de todo, é non avisar a ninguén nin dicir en onde é a taberna a que se vai, porque se non, aparecen os seguidores e a xente de sempre, e as cantigas tabernarias, perden a esencia do que son, e convírtese a cousa nunha especie de concerto entre amigos.
.      O bo disto é, que nunca se molesta a ninguén. O que quere cantar canta, e o que non, que escoite. E se alguén di que molestamos, recollemos aparellos, a outro lado e todos tan contentos.
    O pasado luns en Meaño, e o venres nunha taberna de Mourente, vivín a música, como facía moitos anos que non vivía. Chegamos as sete, e ata as 11, música a toda mecha. E as tabernas ateigadas de xente que ou cantaba, ou escoitaba, ou pedíache que cantaras unha cantiga que sabían.
    O millor de todo é que na de Mourente, e según me contaron despois, que nesa taberna á que eu nunca fora, xógase moito a partida. Pois mentras estivemos alí, non houbo partida ningunha, o que quere dicir que disfrutamos todos da mesma música que nos xungue dende que nascemos.
.      Por se fora pouco, ata case non podemos beber tódalas cuncas de viño ás que nos convidaron. Pago por pago… eu cántoche e ti dasme de beber
    Non vou dicir o nome das tabernas onde vamos, porque son tabernas con clientela fixa e “familiar”, pero nas sete que levamos ata o de agora, tanto no Deza coma en Pontevedra, pedíronnos volver outro día. Cousa que faremos, antes de que cada ún dos compoñentes dos grupos se dedique ós seus concertos do verán.
    E aí seguiremos!!
    Que nunca morra a Nosa Tradición Musical, na que as tabernas tiveron moito que ver no seu mantemento!!

O HORREO DA MIÑA CASA NATAL DO CASTELO (Laín)

O HORREO DA MIÑA CASA NATAL DO CASTELO (Lalín)

        Que magoa miralo así, desfeito. E non so este, senón que a meirande parte dos que se atopan nas nosas aldeas, están no mesto estado.

        Foron a despensa da casa ata non fai tantos anos… fonte de vida!!

        Este, era de dúas casas. Os dous claros dde diante eran da miña, e os datrás eran dos da casa de Amador. Como Jesús de Amador e a miña nai eran curmaus, supóñome (anque nono sei) que antes, perteñecería a unha soa familia e dividíuse por herdanza.

        O cuarto e quinto esteos teñen os tornarratos xuntos, polo que supoño que o quinto anaco da cámara, foi engadido despois de estar feito o horreo principal.

        Nel, e na parte do fondo, gardábanse ben aliñadas e asentadas as espigas de millo. E na parte de diante, os sacos coas fabas e cascallos, cestos con mazás, ristras de cebolas e allos, etc.

        Ó horreo, subíase dende un cepo grande que estaba no chao, e lembro que a chave da porta, era daquelas que pesaban medio ferrado, e que facían moito ruído o darlle a volta para abrila. Tanto era así, cas galiñas que andaban devaneando polo alto dunhas enormes penas que coñecemos coma o penedo, ó escoitar o son da chave abrindo a porta, viñan voando, pois sabían que había millo pra comer.

        Teño pasado moitas tardes dentro del, xunto co meu tío Camilo e o meu curmau Luís debullando no millo, e mais, cando era para levalo ó muíño para facer a fornada. Eles debullaban contra un carozo, pero a min, gustabame sentarme enriba dunha fouce e debullar contra o mango.

        O horreo, xa leva moitos anos niste estado, pero as vivencias que encerra, non desaparecerán nunca. Canto mais se vai desfacendo o noso patrimonio material, mais gusta lembrarse del.

        Unha magoa.

 

DOADE – BEARIZ (Ourense)

DOADE – BEARIZ

      Días atrás, e atopándome na feira tan fermosa que hai alí, e unha das miñas preferidas, fun dar unha volta pola parte vella, xa que facía anos que andivera por ela, e tiña a lembranza de que era moi fermosa.

      O que alí atopei, foi pura desolación. Todo abandonado e destruído. Por haber, ata había nun alpendre, un coche Seat 600 abandoado.

      Polo que vin, pasa o que pasa en moitos lugares do noso rural. As casas novas fanse onda a carretera, e as de mais lonxe, abandóanse.

      E a magoa mais grande, e mirar eiras tan grandes e fermosas como a que hai aquí, totalmente abandoada, e ver os “esqueletos” dos horreos, que foron o manantial de vida dos nosos antergos.

      Unha magoa ver como se desfai unha das partes mais fermosas do noso patrimonio material.

      E o peor, é que xa non hai volta atrás!!! Salvo que veña alguén de fora e merque e arranxe.

      Todo depende dos cartos, e ás veces nin dos cartos depende…😢

      Que teñades bo día!!

O DÍA QUE CAMBIEI A MOZA POLA TABERNA

O DÍA QUE CAMBIEI A MOZA POLA TABERNA
…….. O poema, fíxeno a comenzos de ano, inspirándome nos poemas das alboradas de Cunqueiro, ó volver a ver no blogue “AQUAM LATAM” do amigo Manolo Busto, a foto do Señor Souto na súa taberna. Taberna na que botei moitas noites da miña mocedade cantando cos meus amigos daquel tempo.
…….. Cando o escribín, non foi coa idea de musicalo, pero poucos días despois de facelo, tiña que cantar nos pendellos da Agolada. Así que, pensei que sería bo poñerlle música e cantalo alí.
…….. E aproveitando que o Arnego nace na Serra do Faro, e ás musas andaban a meter os pes nas súas augas, non me fixo falta pensalo dúas veces, e a cantiga, estreneina nos pendellos tal como eu quería.
…….. A taberna, atopábase onda a ponte vella de Vilariño (a casa segue alí reconvertida en “Puticlú” unha magoa non aproveitala como casa de cultura ou algo así) e na parte de riba dela, había unha tosta para a producción de enerxía eléctrica. Os mozos de Cadrón, Agolada e dos seus arredores, iamos a bañarnos nela polo vrau. Eu ia coa miña guitarriña ó lombo dende o Castelo, e despois pola noitiña, botabámoslle unhas cantiguiñas alí mentres bebiamos un “Fis Fas” daqueles que había.
…….. Gardo moi boas lembranzas dese lugar, e de feito, cada vez que paro a tomarlle unha jasiosa no Merendeiro do Arnego, que queda a uns 100 mts. de onde estaba a taberna, sempre paro despois na ponte, e vanseme os ollos pra casa que tantas lembranzas garda baixo o seu teito.
…….. O poemiña, non é que conte a verdade de cómo eran as cousas, xa que daquelas e aínda despois, non cambiaba a música polas mozas, pero bueno, é unha maneira de falar e de dicir que tamén me gustan moito as cantigas nas tabernas. Tabernas reconvertidas hoxe en día en furanchos, pero que seguen gardando o sabor do bo viño e a boa música.
…….. Pois nada. Que teñades un bo día, a ser bos, e levadeo con sosego, que nun mes, andamos perdidos polas congostras mirando como maduran as ameixas e as uvas, e as amoras e as cereixas.
…….. Apertas para todos.

A Cantiguiña está basada nun dos poemas recolleitos nas alboradas de Cunqueiro sobre o poeta Antonio Noriega.

DENDE O MEU SOFÁ

DENDE O MEU SOFÁ.
……  Moitas veces, cando as miñas fillas eran cativas, e escomenzaban a estar de actualidade todas estas cousas tan modernas que temos para enredar no tempo de lecer, preguntábanme que, en qué enredabamos e a que xogabamos os nenos do meu tempo se apenas funcionaba a TV, non había Tlf. (Bueno, habíao na taberna) e non tiñamos internet nin rabos de gaitas. Eu tentaba esplicarlles, que tiñamos os nosos propios xogos, e que non nos aburriamos nada, porque eran xogos de compañeirismo e onde participabamos todos os rapaces da aldea.
……  Dame que nunca o entenderon
……  Pois ben. Ven isto a conto, porque estou pensando na xentiña do ano 1918, cando aquela gripe coñecida como a peste, levouse a tantos por diante.
……  Hoxe o meu bo amigo Daniel González Alén, puxo un fermoso artigo no seu muro sobre dela, onde di que solo en Lalín, morreron un cento de persoas, dos que 14 eran da parroquia de Sello.
……  Como farían sen os medios de comunicación e información que temos agora, e sen todos istes enredos que temos nas casas para pasar o tempo mentres estamos pechados, e sen os medios sanitarios e desinfectantes que temos agora.
……  Bueno, podo imaxinalo: Sentarse ó pe do lume na lareira, contar uns contiños… e esperar!!!
……  Que teñades un bo día, e ogallá nos vaia ben a todos.
……  Unha aperta

sin-tc3adtulo3

MENUDA PEZA… O ALCALDE DO DEZA

MENUDA PEZA… O ALCALDE DO DEZA

Gasta o alcalde,
en comendadores,
os euros que “birla”
ós labradores.

Gasta o alcalde,
en ricas ceas,
o que rebaña,
polas aldeas.

Gasta o alcalde,
en copas e viños,
os cartos que cobra,
ós probes veciños.

Gasta o alcalde
os cobros que impón,
en facer un cocido,
pra tanto lambón.

Gasta o alcalde,
en traer de Madrí,
un par de larpeiros,
habendos aquí.

Gasta o alcalde,
nun gran cocido,
pra que os amigos,
veñan a mantido.

Gasta o alcalde,
en presumir…
E os probes gandeiros,
sen ter que vestir!!

Gasta o alcalde,
con pouco sentido.
Saelle de balde,
que sempre é elexido

Gasta o alcalde,
con tanta emoción,
que ata se cré,
“O gran faraón”

(Retrouso)
Ogallá que lles sente,
tan mal o cocido,
que fagan de ventre,
polo calzoncillo.

O alcalde de Madrí, papador oficial do cocido de Lalín por méritos propios, alleos, habidos e por haber
Á gran Benedicta Sánchez (A avoa de todos nós), noméana tamén comendadora, para mitigar efectos.

84516844_2524558964338381_7189952283466006528_n

TEMPO DE CASTAÑAS

-XOGO DE NENOS:
“Debaixo dun castiñeiro
paseando unha galiña
caeu degarado ourizo
e un golpe lle deu na crista.
Bota a correr a galiña
e dille de presa ao galo:
-Fuxa, señor galo, fuxa,
que cae o ceo en anacos.
-Quén llo dixo, ña galiña?
-Sentin un na coroniña.
Apreta o galo a correr
e, cô raposo encarando:
-Fuxa, -dille,- señor raposo,
que cae o ceo en anacos.
– Quén llo dixo, señor galo?
-Dixo a señora galiña.
-Quén llo dixo, ña galiña?
-Sentin un na coroniña.
Bota o raposo a correr
e, atopando o can ao paso:
-Fuxa, -dille,- siñor can,
que cae o ceo en anacos.
-Quém llo dís, señor raposo?
-Díxomo o siñor galo.
-Quén llo dixo, señor galo?
-Dixo a señora galiña.
-Quén llo dixo, ña galiña?
-Sentin un na coroniña.
Bótase o can a correr
e cô lobo tropezando:
-Fuxa, -dille,- señor lobo,
que cae o ceo en anacos.”

FRASES COTIÁS DAS CASTAÑAS:
-Traeme as medias castañas: traeme as zocas
– Auga de castañas : dise do café pouco cargado.
– Quedouse en auga de castañas: algo que non tivo moita importancia.
– Duras coma cascallos:- dise das fabas do caldo cando non coceron ben (Os cascallos, ou castañas pilongas, son as que se secaban no canizo)
– Estalarlle a castaña na mau: cando un cae na propia trampa.
– Non estar para asar castañas: non ter ganas de festa.
– Sacarlle as castañas do lume: librar a un dun problema.
– Darlle unha castaña: zurrarlle na cara.
– Come que vas quedar coma a castaña do medio: díselle ós rapaces que coman que van quedar delgados (Polo regular, a castaña do medio do ourizo é a mais delgada.
– ¡Toma castaña!: levar un chasco.
– ¡Pegarse un castañazo! Pegarse un golpe forte.
– Coller unha castaña. Emborracharse.
– Estoupou como unha castaña: unha explosión seca.
– ¡Manda castaña! Algo que non ten xustificación, que – sorprende a un

ADIVIÑAS DAS CASTAÑAS:

“Son verde e non son limón,
son moura e non son carbón,
son vermella e non son sangue,
son branca e non son papel,
¿Que cousa cousiña son?

“Eu nacín dentro dun berzo, onde ninguén tocar ousaba:
quen puña a mau non tornaba… Entre cidades e cortes me desexan ver crescida,
e as mulleres preguizosas comigo gañan a vida”

“¿Cal é a cousa, cal é ela, ten tres capas de inverno: a primeira mete medo, a segunda é lustrosa a terceira é amargosa?”

“Outo me vexo no meu lugarexo.
Por unha risada, perdín miña añada”

“Outos pais capeludas nais
e os fillos incha-foles, adiviña ti, si podes”

“Outo estou, color de ouro teño,
por unha risada perdo canto teño”

“Outo me vexo no meu canguerexo,
vexo vir e non podo fuxir”

“Outo, outo cabaleiro
dalle a risa e caelle o diñeiro”

“Alto foi meu nascimento de doncela recollida;
cando ia para me rir, tal foi a queda que dei
que a casa non máis voltei”

“Altetes, altetes con seus carrapetes;
con o riso que lle deu, todo se perdeu”

Ten pelexo coma a xente,
e é moi boa para comer;
chega polo mes de Santos
e todo o ano a tés.

Alto me vexo
no meu capelexo,
por unha risada
quedeime sen nada.

Alto está,
barbas ten,
ri e solta o que ten .

No aire se cría,
no aire se ten;
bota unha risada
e perde o que ten.

ESTROFAS SOBRE AS CASTAÑAS
As castañas son castañas,
os ourizos son ourizos;
os ollos da tua cara,
para min son dous feitizos.

Acabáronse as castañas,
secáronse os castiñeiros,
acabáronse as rapazas;
quedan os mozos solteiros.

Acabáronse as vendimas,
ahí veñen as esfolladas
para comer coas nenas,
catro castañas asadas.

Ábreme a porta, Marica,
que che quero dar castañas;
-Eu a porta non cha abro,
que ben sei as tuas mañas.

Naquela banda do río,
ten meu pai un castiñeiro;
bota castañas no outono,
uvas no mes de Janeiro.

Aquel vello castiñeiro,
esquecendo a súa cañota,
ergue os brazos rexoubeiro;
faise roncón e punteiro,
e quere bailar a jota.

Santiña do Soutarelo,
bota castañas abaixo;
anque non teño mantelo
collereinas no refaixo”.

“Santo que estás no canizo
bota castañas embaixo
que anque non teño mandil
acádochas no refaixo.

Castiñeiro, dás castañas
que eu ben che vexo as candeas;
ao te ver falar con outro
sáltame o sangue nas veas”.

“Castiñeiro sin galiñas
castañas non pode dar;
rapaza que non tén gracia
Qué amores pode tomar?“.

“Ó Carballo cáille a folla
i ó castiñeiro o ourizo;
as mociñas, as de agora
todas andan ó castizo”.

“Ó Carballo cáille a folla
i o ourizo nona ten;
as mociñas que hai agora
moi pouca vergoña ten.

“Cereixas nun castiñeiro
foi cousa que nunca vín;
non te alaudes que me deixas
que eu nunca te pretendín”.

“Eu quero un mozo que sexa
forte coma un castiñeiro,
que sexa bon beilador,
saiba tocalo pandeiro”.

“Sentaivos mozos, sentaivos,
anque as mozas sean poucas;
habémosvos dar castañas
anque non comades outras”.

“Teño un castiñeiro á porta
que me dá moitas castañas;
heiche de dar un saquete
xa que todas más apañas”.

Dáseme tanto por ti,
coma se nunca te vira!
encólgate dun castaño,
coas pernas para riba!

A aldea de do Castelo,
De lonxe parece vila,
Cunha corredoira na entrada,
E un souto na saída.

-Ábrema porta Marica,
que che Quero dar castañas,
-eu a porta non cha abro,
que ben sei das túas mañas.

A castaña no ourizo,
quixo rir e reventou,
caindo castiñeiro abaixo,
mira que golpe levou.

As castañas ben se comen,
o viño vaise bebendo,
o cariño vai entrando,
e a honra vaise perdendo.

20191104_202437

O APARELLO DE RADIO

O APARELLO DE RADIO
           Silverio, era un rapaz dunha fermosa aldea da outra veira do Rio das Abellas alá por Lalín, que como todos os mozos por aquel tempo, traballaba na casa axudando aos seus pais nas labores propias das aldeas pra poder sair pra diante, e ter un anaco de pan que levar a boca despois da fame que deixara a guerra civil. Dorinda, era unha fermosa rapaza dunha parroquia preto da de Silverio, e á que lle andaba a facer as beiras de cando en vez.
           Unha mañá, cando facía un par de anos que rematara a guerra, e despois da misa do domingo, unha parella da Garda Civil, animaba òs mozos das aldeas a que fosen a Lalín para apuntarse e poder mellorar o porvir sendo gardas. Silverio, despois de consultalo cos seus pais, decídíu apuntarse coa idea dun millor futuro fora da aldela, xa que o único traballo pra probar sorte que había por daquelas, chamábase “emigración”
           Dito e feito, apuntouse pra garda, levárono pra academia, e botou un par de anos fora. Despois diste tempo, volveu sendo garda civil e destinado para o cuartel de Pontevedra. Tomou relacións serias con Dorinda e casaron no ano 45. Venderon aos seus irmaus a parte que lles correspondía da herdanza, e cos cartos, mercaron unha casiña xunto con un bo anaco de leira en Tomeza, unha pequechiña parroquia preto de Pontevedra. Mercaron media ducia de vacas, unhas galiñas e un par de porcos da ceba, pra levar a vida tal como facían en Lalín. E a vida foilles ben, xa que todo o que se colleitaba na casa engadido ó soldo de Silverio, ata lles daba pra aforrar unhas boas cadelas na contiña que tiñan no banco.
           Tiveron tres fillos. O maior, Dositeo, decidiu emigrar a Suiza xunto con un compañeiro e veciño. Alí fóronlle moi ben as cousas e alí segue, pois casou cunha moza Suíza, e alí naceron tamén os seus fillos. Según teño escoitado, xa fai moitos anos que non ven por aquí.
           Os meus pais visitábanos moi a miudo, pois coñecíanse dende cativos xa que eran dunha parroquia veciña, amais Dorinda, era prima segunda da miña nai.
           Nunha desas visitas, o meu pai preguntoulle a Dorinda:
           – Qué, como lle andan as cousas a Dositeo alá pola Suiza.
           – Ben, moi ben. Aínda antes donte, un veciño de eiquí do lado que está con el alá, e que veu uns días de vacacións, trouxonos unha carta e un paquetiño con un aparello de radio, pois o que temos, xa vai vello. Magoa que se esquenceu de mandarnos o cable para enchufalo e nono podemos acender. En canto vaia Silverio a Pontevedra, terá que mercar ún.
            O meu pai, pedíulle que llo ensinara e decatouse de que aquel aparello de radio era un transistor, pero non traía as pilas postas. Díxolle que non se preocupara que xa se encargaba él. E foise, a unha taberna que había a 500 metros dalí que se chamaba a de Pepe do Marco. Hoxe segue como bar… nada que ver coa taberna daquelas. Mercou unhas pilas e volveu de seguida. Pediulle a Dorinda que lle trouxera o aparello de radio outra vez, púxolle as pilas, e o homiño da radio empezou a falar e os músicos a tocar.
           Contaba o meu pai, que Dorinda, non facía mais que mirar darredor do aparello, pero que non decía nada. Ata que Silverio lle preguntou:
           – Que andas a facer, que xa fai un anaco que non fas mais que mirar pro aparello e non dis nada…
           – Estou mirando por onde raios entrou a xente que está tocando dentro se non hai ningún cable por onde entrar.

– Non é un conto. A cousa foi certa, i eu cóntovola tal como a miña nai ma contou a min, anque os nomes das persoas non corresponden coas da realidade.

radio

A MOZA, POLA TABERNA

A MOZA, POLA TABERNA

Unha noite de inverno desas de tronada,
tentáronme as ganas de ir á Agolada.
Pra ver unha moza, inda mais feiticeira
ca rosa mais rubia de toda a roseira.

Cheguei ó Arnego, e brinquei polo rio,
e pasei Vilariño sen medo nin frio.
Empezou a chover e busquei un cuberto,
e pechei o paraugas que levaba aberto.

Alí adormiñaba un arado e un carro,
e arrimeime a unha roda pra liar un cigarro.
E buscando o tabaco pola chaqueta,
ouín o “tris-tris” dunha pandeireta.

Pois preto, moi preto, de onde a escoito,
está, onda a ponte, a taberna de Souto.
E alí van as xentes de Cadrón e o Castelo,
e doutras aldeas darredor do Farelo.

Así que, esquecéndome dos meus amores,
fun pra taberna, pronda os labradores.
Papar ovos fritos con migallas de millo,
e “mollar a palleta” cuns grolos de viño.

Que no hai mellor cousa, pra mentras te abrigas,
que botar cos amigos, un par de cantigas.
E comer e beber, ata quedar fartos,
anque ó longo da noite, quedemos sen cartos.

Nesta casa, na vella Ponte Vilariño, estaba a taberna de Souto.

P1190449.JPG

A cantiga está inspirada nun poema de Antonio Noriega.