AS MIÑAS TRES ALDEAS

Nun comenzo, cando fixen a cantiga, e nun par se sitios onde a cantei, tituleina “Tres lugares de Lalín” Pero gústoume mais “As miñas tres aldeas” e ao remate é como se titula.

A cantiguiña, está dedicada as aldeas onde nacín e onde me criei, e tamén a toda súa xente, de maneita moi especial a todos aqueles amigos e veciños dos que aprendín o que non se ensinaba na escola de Muimenta, e cos que disfrutei de tantas e tantas cousas. Unha apreta moi especial pra todos, e a miña lembranza pros que xa nos deixaron.

Os rios “grande e pequeno” sempre os coñecimos así entre os veciños, anque teñen nome: O grande é o Arnego e o pequeno o das Abellas.

A Costa, é o monte que abriga ás tres aldeas.

Entevista na Voz de Galicia:
https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/lalin/2017/10/11/span-langglxose-iglesias-adica-unha-cantiga-as-suas-tres-aldeas-lalinspan/0003_201710D11C6994.htm

 

RIADA NA PARROQUIA DE MUIMENTA

A la beira mar pousado,
baixo a sombra dun salgueiro,
bebía birras a esgalla,
un garrido cabaleiro.

Ao non precisar do sol,
por non ter sangue lagarta,
de cervexas e de sombra,
pillou unha boa farta.

E foi tan grande a inchenta,
que emulando unha tronada,
desbordou dunha mexada,
o regato de Muimenta.

Con semellante riada,
de cervexa autonómica,
a parroquia é declarada,
”Nova zona catastrófica”

Sabedores da desgraza,
ós políticos de turno,
puxeron en marcha os “Audis”
sen perder un so segundo.

E chegaron a Muimenta,
en comitiva oficial,
o Rajoy e o Frijolito,
para avaliar o mal.

Nada mais mirar pros prados,
totalmente asulagados,
pasáronlle a bola a outros,
pra resolver o tinglado.

Chamaron ós xornalistas,
pra lles dar a información:
– Tócalle arranxar a riada,
aos da Diputación.

No organismo provincial,
facendo de oidos xordos,
ríronse do mandamento,
que din os dous peixes gordos.

E pola vía de urxencia,
convocaron un consello,
do que saíron decindo:
– Eso é cousa do concello!

No concello deron largas,
pola falta de cartiños,
e escrituraron nun bando…
que o arranxen os veciños!

Os veciños que están cansos,
dos faceres desta xente,
din de botalos ó río,
pra que os leve a corrente.

Mais ó ser unha parroquia,
traballadora e honrada,
deciden ir pra taberna,
e non facer a trasnada.

O Rajoy e o Frijolito,
vendo o asunto rematado,
déronse a mau contentos,
do traballo realizado,

E co peito ben inflado,
pensando en tomar uns viños,
foron dar ó merendeiro,
que hai na Ponte Vilariño.

Como a inchenta foi no Deza,
e o traballo era “a mantido”
pra non viaxar de valde,
largáronlle un bo cocido.

E alá pola media tarde,
despois dos cafés e copas,
achegáronse ata a Ponte,
pra visitar ás “garotas”

O atopar todo pechado,
que ata a noite non abrían,
decidiron dar a volta,
e deixalo pra outro día.

Xa de volta pra Santiago,
os veciños de Cadrón,
berrábanlles dende as fiestras:
– Mira que sodes lambóns!

E os que somos do Castelo,
ó mirar tanto Audi xunto,
pensamos volver ós tempos,
de Don Manuel… o difunto!

E ata aquí chegou a historia,
dun garrido cabaleiro,
que por non mexar amodo,
anegou o pobo inteiro.

Todo empezou con ista foto á veira do mar tomando unha cervexa.  Publiqueina no Face coas tres primeiras estrofas, e un par de amigos (Luís Torres e Javier Anton V.) engadíronlle duas mais. Así que xa posto, convertín tal cousa nun cantar de cego dedicado ás miñas aldeíñas. E de seguro que andando o tempo poreille música tamén.

UN COCIDO DE LALIN (Como Deus manda)

PETROGLIFOS DA CIMA DA COSTA EN CADRÓN E MUIMENTA. Artigo na Voz de Galicia de Daniel González Alén

http://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/lalin/2016/01/31/aparecen-mais-petroglifos-na-zona-moimenta-cadron/0003_201601D31C6991.htm

UN COCIDO DE LALÍN (Como Deus manda)

Chamoume San Pedro ó ceo,
xa que en Lalín son nacido,
que lle leve unhas cousiñas,
pra facer un bo cocido.

Un lacón, unha cacheira,
e unha ristra de chourizos,
ademais dunhas castañas,
afumadas nos canizos.

De Muimenta unhas patacas,
uns greliños de Cadrón,
dous botelos do Castelo,
e de Bermés un bo xamón.

Pois xa ten prendido o lume,
co trespés ben asentado,
o pucheiro cheo dauga…
e a Deus sentado ó lado!!!

Seica levan todo o ano,
cunha dieta sen excesos,
pasando mais fame os dous,
que os carrachos dos codesos.

Así que voume pralá,
como un rapaz ben mandado.
Se lles fago un bó cocido,
xa teño o ceo gañado.

Pois eu méritos non teño,
pra gañalo doutro xeito,
que a rezar –eles xa o saben-
a verdá… no-estou afeito!!!

Convidareinos despois,
-pra que estarriquen as pernas-
a uns paseos por Lalín,
e a cantar polas tabernas.

E remato xa este conto,
dando a razón ós que dín,
que non hai mellor cocido…
que o que se fai en Lalín!!!

Nunca escribira nada sobre da Festa  do Cocido de Lalín. Así que considerando tal feito como unha débeda, ahí vai un pequeno poemiña, que andando un pouco o tempo, penso musicar tamén.

MUIMENTA – O CASTELO E CADRÓN

O CONVITE POLO DIA DO SANTO.

O CONVITE POLO DIA DO SANTO.
      Que magoa que se vaian perdendo as costumes mais fermosas que tiñamos nas aldeas ata non fai moitos anos. Refírome neste caso, ó feito de coller as botellas dos licores baixo do brazo e marchar polas casas veciñas convidando e festexando o santo de cada ún. Onte un bo amigo da Agolada, veume lembrar este fermoso feito, xa que está a cair o día do meu.
      Agora, non sei si pola velocidade na que vivimos, polas modernidades que temos ou porque nas aldeas xa non queda casi ninguén, perdeuse tan fermosa costume, e imos da man da comodidade. Se cadra, pagar unhas cervexas na taberna e mandar uns Wasaps dando os parabéns ós amigos.
      Na aldeiña onde nacín… na miña aldeíña do Castelo, na parroquia de Cadrón en Lalín, dame que ata os rapaces agardabamos polo día do santo dos nosos pais, avós e veciños, porque ise día sabíamos que había o palique que tanto nos gustaba escoitar, xa que para nós, os maiores sempre foron como unha artesa chea da sabiduría non escrita nos libros que tiñamos na escola.
      Do que mais me lembro é do señor Manuel Vilariño, o carteiro do Castelo como se coñecía alí e nos arredores. O día de San Manuel, aparecía pola casa xa a primeira hora da mañá, coa botelliña de Sanson pras mulleres e a de brandi pros homes, ademais de unhas galletiñas daquelas de María de toda a vida para acompañar. Na casa, había dúas copiñas de antes ás que se lle chamaba “chatos”, unha de cada casta, e que o meu tio Camilo e a miña tía Asunción debían ter só para ises días, pois o resto do ano, non lembro que se usaran pra nada. Sentábanse no carro que estaba gardado no cuberto, e alí latricaban durante un bó anaco, levando a copiña ós beizos de cando en vez e rillando daquelas galletas que tan ben sabían. Mentras, os rapaces, escoitabamos os contos cos que acompañaban o agasaio do Señor Manuel. Aproveito pra mandarlle unha boa aperta todo o meu cariño a súa viuda, a Señora Amparo, que acaba de cumplir os 98 anos e que se conserva tan fermosa coma un caravel.
      Outro que viña pola casa sempre no día do seu santo, era o Señor José de García. Que gran persoa, canto quería eu a este home así como a súa dona Señora Victoria. Levábanse moi ben coa miña familia. O señor José non era de moito madrugar, e o día de San José aparecía alá pola media mañá e só traía unha botelliña de Sansón, amais non era un home de moito enredo. O que si lle traía sempre ao meu tio Camilo era unha faria ou un puro para acompañar coa copa, pois o seu fillo Antonio era médico en Lugo e traíalle moito do tabaco co que o agasaiaban. Tanto él como a súa dona, xa non están entre nos dende fai tempo, pero lembrareime sempre diles.
      E teño que lembrar tamén ó meu pai, que levara tan fermosa costume de Muimenta pra Pontevedra, pronde fomos vivir cando eu tiña poucos anos e de onde escapaba en canto podía de volta pra Muimenta e pro Castelo, xa que sempre foi onde mais lle gustaba estar. Os meus pais arrendaran unha casiña nun lugar chamado o Marco, a un lado de Pontevedra e a onde hoxe casi chega a cidade. Polo San Jose tan pronto se erguía, collía o cesto das troitas que fixera con bimbios, e metía nel tres botellas… sanson, coñac e augardente, e xunto con unha bandexa de rosquillas que fixera a miña nai na sartén o día anterior, percorría as casas dos arredores empezando pola do Señor Benito “O Faracho” que sempre o agasaiaba con unhas botellas de viño tinto do país. Remataba sempre na taberna do Señor Pepe do Marco -co que se levaba moi ben- para convidalo e “para repoñer material” como decía el, pois as botellas coas que saía da casa sempre remataban cheas de aire.
      E vou rematar do mismo xeito que empecei. Unha magoa que se perdan estas costumes tan fermosas, e que tanto nos gustan lembrar ós que imos tendo xa unha edade. Ao mismo tempo que recoñezo parte da culpa de que se perdan por non saber inculcarllas ás fillas, anque na situación delas, sexa moi dificil por vivir na cidade, onde os veciños, non deixan de ser uns grandes descoñecidos.
      Unha perta pra todos.

LABREGOS: HEROES

          Cando alguén se digne escribir sobre as xestas do campesiñado galego, que conseguiu sobrevivir e criar familias numerosas nunha loita permanente coa terra e as adversidades, esa historia terá todas as características da literatura epopeica. Así eran os labregos, así era meu pai e os pais dos meus amigos, os meus veciños. Homes de face curtida, acartonada pola intemperie e as suores, mans enormes e callosas, corpo lanzal sen concesións para adiposidades, cabeza toucada por boina ou chapeu, sempre ao enxoito de chuvias e radiacións solares. Titáns no agro empuñando a rabela do arado, nas encostas dos montes amparando da carga do carro, nas estivadas cavadas a legón, empuñando a fouce para barbear o monte, engavelando herba ou molime en galletadas descomunais, carrexando cestas de herba verde desde o prado da sega, agatuñando aos carballos para podalos, pelando a cortiza das sobreiras…

          As mulleres labregas teñen protagonizado outra historia de traballos e sacrificios semellantes ou superiores. A Ilíada e a Odisea xuntas. A muller gobernaba a casa, traballaba no campo en tarefas de menos forza pero non de inferior esforzo, ocupacións que soía acompañar con embarazos, partos e crianza dos fillos. Non sei se coñecían a expresión “sentirse realizadas”. Quizais non lles quedaba tempo para pensar niso.

          Para simbolizar tanta heroicidade escollín tres imaxes tomadas por Ton van Vliet en Esperante (Agolada), Santa Mariña (Antas de Ulla) e Muimenta (Lalín) a finais dos anos 70. A elocuencia das imaxes fai superfluas as palabras.

Deixo aquí expresados o meu recoñecemento e homenaxe aos labregos de Galicia e moi especialmente aos meus pais, que nunca tiveron vacacións nin souberon de luxos, pero criaron seis fillos e a todos lles procuraron estudos, a catro deles universitarios.

(Do blog AQUAM LATAM e fotos de Ton Van Vliet: Entrada do 23 de Maio do 2009)

FRANCISCO VILARIÑO, VECIÑO DE MUIMENTA. “O ULTIMO XOGRAR”

FRANCISCO VILARIÑO, VECIÑO DE MUIMENTA. “O ULTIMO XOGRAR”
Francisco Vilariño García, ilustre cronista e antigo mestre, naceu en Muimenta no ano 1838, fillo de Miguel Vilariño e de Manuela Garcia, casouse con Basa Ramos e tivo seis fillos: Cesarina, Aquilina, Amancio, Xesús, Carolina e Manolo; falecida a súa esposa voltou casar con Esperanza Fernández, da que non tivo descendencia; dedicou a súa vida ao ensino e tamén participou na política local. Faleceu na súa casa de Lalín, no barrio da Cacharela, o 12 de Decembro de 1926, aos 90 anos de idade, El enterro tivo lugar o día 15, ás once da mañá; o pobo de Lalín e os seus contornos acudiron en masa a renderlle o último tributo, evidenciando as numerosas simpatías coas que contaba.

           Durante a súa longa vida soubo captarse as simpatías de todos os seus conveciños e compañeiros de profesión. Consagrou gran parte da súa vida a desbrozar intelixencias e formar corazóns. Era un home de grande experiencia e cultura que adquiriu, pasando pola maior parte dos destinos da Administración, antes do seu ingreso no Maxisterio, cargos que desempeño na vila de Lalín, pobo do cal era o máis entusiasta, fervoroso e documentando cronista: quen tivera necesidade de coñecer a orixe etimolóxica do nome dalgún pobo ou investigar as súas orixes familiares, coñecer algo sobre os seus antepasados, sobre algúns acontecementos notables, etc. dirixíase ao Sr.Vilariño.      Escribiu meritorios traballos sobre historia local e rexional: expoñía os seus pensamentos de forma esquemática, que logo o seu fillo D. Jesús Vilariño, ampliaba para dalos á publicidade. Foi un loitador xornalista, colaborou nos xornais coruñeses “O Orzan”, escribindo sobre episodios da vida e da historia e no “Maxisterio de Galicia”, sobre asuntos profesionais relacionados co seu labor docente.
Á súa morte deixou un importante número de escritos inéditos que versaban sobre estudos interesantes para coñecer o desenvolvemento, a importancia e riqueza da Bisbarra de Deza e escribiu unha pequena obra sobre o Partido Xudicial, titulada “Lalín a través dos século “. Obra que pronto se esgotou pola moita propaganda que dela fixeron os seus entusiastas admiradores e paisanos residentes en Cuba e América do Sur, cuxo labor foi premiado con recompensas pecuniarias que lle remitiron dos devanditos países e ao seu fillo co regalo dalgunhas xoias de valor, en proba de recoñecida gratitude.
Con motivo do raid Madrid-Manila escribiu unha sentida poes ía “Po-los da Terriña”, dedicada ao aviador Loriga, que apareceu no xornal da Coruña “Orzan”, baixo o título de “O ultimo xograr”. O xornal comenza explicando o porqué da súa publicación, facendo unha acendida loanza da marabillosa poesía, comparándoa co Cantar do Meu Cid e os versos de Arte Maior. Di o xornalista que dende Lalin, a pintoresca vila da meseta galega, lles chegou a través do correo unha “cuartilla” ateigada de cariño, dedicada ao paisano Loriga, con ocasión do seu voo a Manila. Segundo o xornalista, a cuartilla contén unha poesía inxenua, infantil na forma, escrita por un venerable ancián e o xornal hónrase en publicala, tanto pola súa procedencia coma polo seu sabor arcaico, de arte primitiva e intensa sen dúbida ningunha, malia os defectos puramente externos e de factura que lle engaden sinceridade e lle imprimen o carácter dos versos en que o idioma castelán empezou a cantar. Nas sinxelas palabras vernáculas, do venerable ancián, hai acentos do “Poema do Cid” e ritmos dos versos de Arte Maior en que gababan as vidas dos heroes, os clérigos do “Mester de Clerecía” que usaron a “Caderna Vía”, douta e realista ao mesmo tempo, chea da dignidade latina e da graza rústica dunha idade nacente, a Idade Media.

           A “Cuartilla” empeza con unha dedicatoria ao heroe da fazaña da viaxe Madrid-Manila e de seguido “Po-los da Terriña”:
Decima adicada o siñor Loriga Taboada por un velliño de noventa años como homenaxe e glorificación que lle rende, xa en calidade de Fidalgo da nosa terra de Deza onde feguraban os principás cabaleiros d’Aurora, e xa po-lo gran resgo que corren e’o seu tan grande estreumento avanzando po-lo aire cuasque medio mundo, sin reparar que, cando comenzou a voar, a su naiciña quedaba chorando.
O que nunca o mundo viu cursidoso
Véuno acó n’os nosos baldios eidos
Voar com’os xinxeles lagarteiros
Por cima d’os penedos e-o mar fondoso
Sin por eso levar medo ansima contado
Chamanlle moitos tremendo fregado
Porq’a empresa de Galarza e de Loriga
Unha solla se viu moy parecida
Na mais q’outro pudo haber logrado

(Artigo do historiador , natural de Donramiro e residente en Madrid, Antonio Vidal Neira no seu Blog “Historia de Deza”.)
Madrid, 26-5-2014

ELISEO E ADELINA DE MUIMENTA

           Dúas persoas que deixaron en min unha enorme lembranza de cando era cativo foron Eliseo Pedreira e Adelina. Non eran da familia pero como se o fosen, pois os pais de Adelina eran os padriños do meu pai e os meus avós eran os padriños de Adelina e por se fora pouco, a súa filla Rosa xunto co seu home Antonio foron os meus padriños de voda. Todo na casa como quen di.

           Canto me querían a min! Especialmente Adelina que viña moito pola nosa casa. Como ela soubese que estaba miña nai en Muimenta, era a primeira en aparecer.

           Eliseo viña menos pois andaba moi enredado co seu oficio de xastre e sobre todo cos seus músicos da banda da que era director. Cando ía bo tempo, ensaiaban na carballeira que había ao carón da miña casa, e Adelina mentres, pasaba o serán na cociña ou no forno coa miña madriña Maruxa e a miña nai se é que estaba.

          Na casa, tiñamos panadaría  e vendíase moito pan para fóra. Eran tempos nos que o pan trigo andaba algo escaso debido a que o pouco que se recolleitaba nas casas era para vender na feira e así poder mercar outras cousas máis necesarias. Eu erguíame cedo para ir para ao forno antes de marchar para a escola, pois gustábame o almorzo cuns moletiños quentes de centeo con graos da semente do liño que facía o meu padriño Xesús. Cando coincidía que estaba o meu pai en Muimenta, sempre me daba un molete de pan trigo para que llo levara á casa de Eliseo e Adelina, e eu antes de ir para a escola, era o que facía. Sempre me recibía Eliseo pois a porta da entrada daba cara á Xastrería onde estaba el, pero tan pronto me escoitaba Adelina pouco tardaba en aparecer, e sempre tiña para min unhas moedas e un par de bicos. Este feito, sempre mo lembraba Adelina anos despois cada vez que nos atopábamos en Bermés ou en Muimenta: “ O Pepiño do Pidreiro, que sempre nos traía o moletiño de pan trigo debaixo do brazo”, dicía.

          De Eliseo, que vou dicir de Eliseo! Sempre o admirei como músico e a maneira que tiña de tocar a trompeta. Que grande, canto pelexou pola Banda de Muimenta, pola súa banda. Foi o grande culpable dun dito moi espallado pola Bisbarra do Deza “En Muimenta, dáslle unha patada a unha carqueixa e sae unha ducia de músicos”, e aproveito para dicir tamén que o meu pai sempre lles dicía aos seus amigos “cando veñades por Muimenta, traede os instrumentos,  que os músicos poñémolos nós”.

          Eu de rapaz ía sempre aos ensaios cando viña o bo tempo, pois  ensaiaban na carballeira ó carón da casa, como xa dixen. Non facía mais que mirar para el e para os seus brazos, e cando remataban collía un pau, subíame ao balado que había detrás da casa e trataba de arremedalo en todo e tal como el facía. Lembro que se cabreaba moito cos músicos se as notas non ían polos carreiros que lles marcaba o pentagrama. Botáballes unhas berras de moito coidado, marchaba dar unha volta para desafogar, e mentres, e ate que non volvía, na carballeira non se escoitaba nin o son dunha mosca, incluíndome a min, que sentadiño no meu tallo de carballo que me fixera o meu tío Camilo, non tiña nada que ver no asunto. A verdade é que tivo que ter moita paciencia para ensinarlles música e a tocar algún instrumento a tanta xente, tanto de Muimenta como das parroquias dos arredores.

          El sabía do meu amor pola música dende que era cativo e dicíalle ao meu pai que me ía ensinar a tocar o bombardino, pois daquelas non había moita xente  que o tocara, pero os meus gustos pola música ían por camiños que nada tiñan que ver cos da banda, aínda que teño pensado algunha vez, que se a vida non me levara cara a Pontevedra e seguise alí quen sabe… De feito, o meu pai, un namorado da música das bandas,  tíñame dito algunhas veces que non quería morrer antes de verme tocando coa banda de Muimenta, pero o pobre, foise sen ver cumprido o seu soño.

          Pasaron os anos, e chegou unha época alá polos anos 70 na que eu me dediquei á música como profesión. Cada vez que nos atopabamos, Eliseo non deixaba de preocuparse por min e de como me ían as cousas. Como disfrutaba falando da música e como me gustaba a min escoitalo! Agora toupo coa risa pensando de cando era mozo e mentres falaba con el, lembrábame ao mesmo tempo, de que estaba falando coa persoa que tanto admirara sendo cativo.

          Hoxe, moitos anos despois e cando xa non están entre nós, sigo sentindo a presenza dos dous nos seus fillos Luís, Rosa, Adela e Lupe e en dous dos seus netos Toño e Nuria, cos que estou emparentado e aos que vexo moi a miúdo. A Eliseo e Adelina,  levareinos sempre nese recunchiño moi especial do meu corazón, onde gardo a lembranza das persoas que máis quixen sendo neno.