CANTANDO NAS TABERNAS

CANTANDO NAS TABERNAS.
    Dende o mes de Novembro, estou vivindo e disfrutando das cantigas tabernarias tal como as coñecín de cativo alá pola taberna de Souto na Agolada, pola taberna do Reino en Cadrón (Lalín), e cos meus curmáns de Moneixas na taberna de Pachín.
.      E solo por poñer tres exemplos, porque polas tabernas das parroquias de Lalín, como nas de tantas e tantas outras, cantábase moito no tempo de lecer despois de facer as labores da casa.
    A cousa é moi sinxela. Xuntarse cuns amigos, chamar por teléfono a unha destas tabernas dos arredores das vilas, e preguntar se se pode e deixan cantar.
    Se che dín que sí, como é na meirande parte dos casos, pois na tardiña alá polas oito, aparecemos, sentámonos nunha mesa, empezamos a cantar, e que me leve o demo se non disfrutan e disfrutamos os que estamos alí, cantando as cantigas que todos sabemos.
    E non importa cantar ben ou mal. O conto é cantar, e que a xente disfrute da música da Nosa Terra.
.      A instrumentación? Pois case ningunha, ou ningunha como podedes escoitar no video que acompaño. Có son das cuncas, das mesas e das palmas chegan dabondo, e se non: Unha guitarra, unha acordeón, e calquera instrumento de percusión, ós que hai que acarñar e non petar, para que non molesten as cantigas. Que unha cousa é acariñar un instrumento musical, e outra moi distinta, aporrealo!!
.      E o millor de todo, é non avisar a ninguén nin dicir en onde é a taberna a que se vai, porque se non, aparecen os seguidores e a xente de sempre, e as cantigas tabernarias, perden a esencia do que son, e convírtese a cousa nunha especie de concerto entre amigos.
.      O bo disto é, que nunca se molesta a ninguén. O que quere cantar canta, e o que non, que escoite. E se alguén di que molestamos, recollemos aparellos, a outro lado e todos tan contentos.
    O pasado luns en Meaño, e o venres nunha taberna de Mourente, vivín a música, como facía moitos anos que non vivía. Chegamos as sete, e ata as 11, música a toda mecha. E as tabernas ateigadas de xente que ou cantaba, ou escoitaba, ou pedíache que cantaras unha cantiga que sabían.
    O millor de todo é que na de Mourente, e según me contaron despois, que nesa taberna á que eu nunca fora, xógase moito a partida. Pois mentras estivemos alí, non houbo partida ningunha, o que quere dicir que disfrutamos todos da mesma música que nos xungue dende que nascemos.
.      Por se fora pouco, ata case non podemos beber tódalas cuncas de viño ás que nos convidaron. Pago por pago… eu cántoche e ti dasme de beber
    Non vou dicir o nome das tabernas onde vamos, porque son tabernas con clientela fixa e “familiar”, pero nas sete que levamos ata o de agora, tanto no Deza coma en Pontevedra, pedíronnos volver outro día. Cousa que faremos, antes de que cada ún dos compoñentes dos grupos se dedique ós seus concertos do verán.
    E aí seguiremos!!
    Que nunca morra a Nosa Tradición Musical, na que as tabernas tiveron moito que ver no seu mantemento!!

LEITE MAZADO

LEITE MAZADO
  Nunha xuntanza que tiven onte na Estrada con amigos dunha asociación cultural, e falando das cousas que vivimos de cativos, chamoime moito, que casi ningún escoitara falar nunca do leite mazado. Na miña casa natal do Castelo, lembro de cativo a miña nai e a miña tía moitas noites mazando nén a carón do lume da lareira, para facer a manteiga.
  Lembroas sentadas cunha ola de barro entre os xeonllos, moi pretas do lume, supoño que para quentala.
  Na ola metían unha vara chamada “mazo” ou “mazarico” que nun cabo tiña unha roda de madeira que me parece que lle chamaban “Rodela” que era a que batía o leite, e unha tapa de madeira tamén para que non saíra o leite para fora e que tiña un buratiño por onde se metía o mazo.
.    Enchíase a ola de leite, e mazaban nél ata sacarlle a manteiga. …. Non lembro o tempo que levaba facela, pero si lembro que pasaban moitas horas mazando nél polas noites.
…. Aquela manteiga despois, comiámola con pan e mel, según saía quentiña 🙂
A foto e no pazo de Arxeriz no Saviñao.

AS RODEIRAS DOS CARROS NAS LAXES DOS CAMIÑOS.

AS RODEIRAS DOS CARROS NAS LAXES DOS CAMIÑOS.
..    Fai uns días que puxen, as marcas que deixaron os carros nunhas laxes dun camiño interior de Combarro, e que están na primeira foto. Amais metín un pouco a pata ó decir que como se atopaban á veira do mar, os carros servirían tamén pro transporte do peixa. Despois, mirando moitas das fotos que saquei, decateime dos horreos que alí hai. O que quere dicir, que o millo tamén abondou nalgún tempo por Combarro.
..    As outras dúas fotos, fíxenas xa fai moitos anos.
..    A segunda amosa as rodeiras dos carros nunha laxe que estaba nun camiño en Lalín, entras parroquias de Cercio e Oirós, e que despois desapareceron cando fixeron a pista.
..    E a terceira, amosa as rodeiras nunha rocha no monte da Fracha en Pontevedra, e que tamén desapareceron cando fixeron fai uns anos a ampliación do polígono industrial.

Á SEÑORA MARÍA… 

Á SEÑORA MARÍA… 

   Dician que era a tola da aldea… os seus veciños eran quen o dician!!

   O mal de moitos é non mirarse no espello, e pensar que os cuerdos son eles, cando ó mellor son como as malas herbas dos prados.

   Vivia sola, con dúas vacas e catro ou cinco ovelliñas.

   Me parece que nunca a mirei comer outra cousa que non fora pan.

.     Erguíase cedo, e en canto facía as súas cousas, levaba o seu gando pro mesmo prado de sempre.

   Sentábase a carón do valado, e alí botaba o día xunto cos seus dous cans, o seu gando, e unha vara que semellaba ser a súa prolongación do brazo, xa que nona soltaba nunca.

   Falaba seguido… moi baixiño. De vez en cando tatareaba algo que nunca entendín. Non falaba con ninguén, pero para o taberneiro e pra min, sempre tiña un sorriso. Sempre lle levabamos algo conque mover a boca, e sabía agradecelo.

.     Fai uns días, sentada ó pe do valado, foise.

   Atopouna un veciño, sentada no recuncho onde sempre se sentaba. Coa cabeza ladeada e a vara na súa mau, cos dous fieles cans ó seu lado.

.     Foise en silencio, e sola… igual que vivíu.

   Pero seguro que foi feliz á súa maneira, e mereceu ese final tranquilo e sereo.

.     Adeus Señora María. Lembrareime de vostede sempre. E a miña vindeira cantiga, vai ser para vostede. .     Prométolle que vai ser así.

   E titulareina, por que non… “Ao pé do valado”

.     Ese valado que foi a súa segunda casa, e dende o que lle dixo ós seus veciños, eses que dician que vostede estaba tola… ADEUS!!

   Que a terra lle sexa leve.

AS MATRÍCULAS DOS CARROS DO PAÍS.

AS MATRÍCULAS DOS CARROS DO PAÍS.
…   Anque pensedes que non, os carros tamén se matriculaban e pagaban os seus impostos de circulación pra andar polos camiños, congostras e corredoiras, anque me parece que solo pagaban os arbitrios os que iban a vila nos días de feira.
…   O que si non pasaban era a ITV, nin tiñan multas por exceso de velocidade, ya que daquelas os de tráfico, aínda non inventaran o radar.
…   Eu aínda lembro o último que se fixo na casa. Viñéran un par de carpinteiros da Gouxa e me parece que botaran no Castelo dous ou tres días, xa que fixeran outro mais para un veciño.
…   E lembro tamén, que fun co meu tío Camilo un día de feira a Lalín a recoller a matrícula, e mercar un xugo de dúas vacas mais un loro.
   Bufff, vaia lembranzas que traaen estas cousas…
…   Borreille os números das matrículas pra que non me localicen, por se teño algúnha multa pendente con tráfico

O PAN E A SÚA BENDICIÓN

O PAN E A SÚA BENDICIÓN

.. Cando era cativo, o único pan que tiñamos, era o que se facía na casa: De broa e de centeo. E ó de broa, tamén se lle misturaba centeo porque se non, a masa feita con millo solo, non pegaba nin con cuspe.

.. O único día que se comía pan trigo na casa, era polo día da festa. Ese día era o único do ano en que se comían bistés de tenreira e pan trigo. Amais cando ibamos á feira cos nosos pais, e comiamos o pulpo.

.. O pouco trigo que se sementaba daquelas, era pra vendelo na feira e mercar outras cousas de mais necesidade.

.. Na miña casa paterna de Muimenta, tiñamos panadería. E lembro que viña a xente da aldea, cun saquiño de trigo pra facer un molete de pan o día antes da festa.

Pois ben. Eu non sei se é polo tanto que comín de cativo, que agora, nono podo ver diante. Prefiro pasar sen pan, a comelo de centeo. E debe ser o pan de moda, porque agora, a meirande parte do que se fai, é de centeo. Xa sea solo, ou misturado con semente de ldiñaza, noces, uvas pasas, etc.

..  E agora, aproveitando de cando se facía o pan na casa, tamén me lembro de cando se amasaba a fariña e poñíase a levedar na artesa antes da fornada, a relixiosidade dos nosos ancestros, levaba a que unha vez feita a masa, e antes de tapala cunha manta de liño para que non enfriara, facíaselle unha cruz (nalgúns sitios, tres) na parte de riba da masa, ó tempo que se decía a seguinte letanía: ”San Mamede te levede, San Vicente te acrecente e san Xoán te faga pan”

..  Despois, cando se facían os moletes para metelos no forno, a parte da masa na que tiña dibuxada a cruz, sempre quedaba pro lado de riba. E unha vez cocido o pan, e cortado enriba da mesa, os anacos, nunca se poñían coa corteza pra baixo porque era pecado.

Aquel si era pan. Un pan que sabía o mesmo o día que se facía, que catro días despois.

UNHA MULLER CALQUERA DA MIÑA ALDEA!!

UNHA MULLER CALQUERA DA MIÑA ALDEA!!

Vexoa cangada e co sacho na mau. Vestida de negro, quizais viuva de vivo como escribíu Rosalía.

O seu corpo cangado, parece o dun fouciño, curvo si, pero duro… de ferro!

A ben seguro cás súas maus, están encallecidas e enrugadas pola calor e a friaxe.

Ca sabiduría de saber moi ben o que está facendo.

Traballa duro, herdanza da súa nai, da súa avoa…

Traballa para ter na casa un anaco de pan que levare á boca, ela, os seus fillos… quizáis tamén os seus pais.

Canto tempo levará na leira así? cangada e sachando no millo.

Érguese… estarrica os brazos… palpa nos cadrís como querendo poñerse direita.

Frego os ollos e sinto a ledicia compartida do seu traballo ben feito, e da satisfación de ver á muller, que rematando a súa labor, disponse a marchar pra casa.

Pero non sen antes achegarse ó valado, onde hai un feixe de herba pro gando, e que cortara antes de coller o sacho e porse a sachar no millo.

Cángase, bota ó lombo o feille, colle o sacho e o fouciño nunha mau, mentras ca outra agarra o feixe para que non caia, e colle camiño… cangada, co seu corpo curveado coma se fose o fouciño… pero duro… de ferro!

Apura o paso. Está saíndo o sol por detrás do outeiro e vai apretar duro.. pasan coches con xente cara o seu traballo, cando ela xa leva parte do seu diario rematado.

A ben seguro que nono sabe, pero hoxe é o seu día, un día coma calquera… outro dos 365 días que ten o ano!

Sego camiño pensando nela, e na cantiguiña “Muller” de Fuxan os Ventos:

O HORREO DA MIÑA CASA NATAL DO CASTELO (Laín)

O HORREO DA MIÑA CASA NATAL DO CASTELO (Lalín)

        Que magoa miralo así, desfeito. E non so este, senón que a meirande parte dos que se atopan nas nosas aldeas, están no mesto estado.

        Foron a despensa da casa ata non fai tantos anos… fonte de vida!!

        Este, era de dúas casas. Os dous claros dde diante eran da miña, e os datrás eran dos da casa de Amador. Como Jesús de Amador e a miña nai eran curmaus, supóñome (anque nono sei) que antes, perteñecería a unha soa familia e dividíuse por herdanza.

        O cuarto e quinto esteos teñen os tornarratos xuntos, polo que supoño que o quinto anaco da cámara, foi engadido despois de estar feito o horreo principal.

        Nel, e na parte do fondo, gardábanse ben aliñadas e asentadas as espigas de millo. E na parte de diante, os sacos coas fabas e cascallos, cestos con mazás, ristras de cebolas e allos, etc.

        Ó horreo, subíase dende un cepo grande que estaba no chao, e lembro que a chave da porta, era daquelas que pesaban medio ferrado, e que facían moito ruído o darlle a volta para abrila. Tanto era así, cas galiñas que andaban devaneando polo alto dunhas enormes penas que coñecemos coma o penedo, ó escoitar o son da chave abrindo a porta, viñan voando, pois sabían que había millo pra comer.

        Teño pasado moitas tardes dentro del, xunto co meu tío Camilo e o meu curmau Luís debullando no millo, e mais, cando era para levalo ó muíño para facer a fornada. Eles debullaban contra un carozo, pero a min, gustabame sentarme enriba dunha fouce e debullar contra o mango.

        O horreo, xa leva moitos anos niste estado, pero as vivencias que encerra, non desaparecerán nunca. Canto mais se vai desfacendo o noso patrimonio material, mais gusta lembrarse del.

        Unha magoa.

 

BOTOAS TANTO DE MENOS…!

BÓTOAS TANTO DE MENOS…

       Dende o confinamento do mes de Marzo, as veces que se contan cos dedos dunha mau… e sen tempo pra nada!!

      E boto moito de menos o cafeciño na Agolada, e a cerveciña na Ponte Vilariño, e uns grolos dauga na fonte de Souto no Castelo. E o que mais, latricar un pouquichiño, coa familia, e cos amigos e veciños!!

      Canto se botan de menos os paseos polas devesas e soutos, polas corredoiras e fragas, e polas congostras e camiños do carro da aldea. Apañar nas castañas pra asalas no lume da lareira nunha lata grande das do pemento asentada no trespés, e coller pan de sapo pra fritilo na tixola.

      E subir á Cima da Costa onde as vistas, dende o Candán ata o Farelo, pasando polo Carrio, son impresionantes, amais, coa miña aldeína natal do Castelo ós pes.

      Lembro aquelas mañás frias de inverno, cando fumegaban as tellas co fume da lareira, e as pedras dos valados, co sol desfacéndolles a xiada.

      E as galiñas pola eira, e os gorrións buscando os graos perdidos entre as pedras.

      E a primeira hora da mañá, co canado do leite na porta das cortes, esperando polo Reino de Cadrón, leiteiro que a recollía nos bidóns que cargaba nas súas mulas camiño de Cancelas. E despois do almorzó, e cos pes quentiños nos zocos, cunha cama de herba seca e cuns bos calcetíns de lá, ir coas vacas po prado xunto co meu curmau José Luís, ata que pasaba o coche de liña do medio día, que era o que nos marcaba a hora da volta pra casa.

      E as tardes de lecer moceando pola estrada, ou pasando o rato na taberna do señor David, na de Souto na Ponte, ou andando (ida e volta) ata Agolada os sábados pra ir o baile. E ó volver ás tantas da noite, pegar uns berros ben fortes, pra que ladraran os cas todos da aldea, e que despertaran ós veciños.

      Lembrome dos meus anos de escola en Muimenta e Goias. A miña mestra Dona Placidia, e os meus mestres Don Licho e outro mais do que sinto non acordarme do nome.

      E lembro ós meus amigos daquelas… Benigno, Manolo e Luís de Ríos, Pepe da Casanova, o meu curmáu Luís, Manolo de Souto, Pepe e Luís de Amador, José Antonio de Miguelez…

      As miñas tres aldeas…

DOADE – BEARIZ (Ourense)

DOADE – BEARIZ

      Días atrás, e atopándome na feira tan fermosa que hai alí, e unha das miñas preferidas, fun dar unha volta pola parte vella, xa que facía anos que andivera por ela, e tiña a lembranza de que era moi fermosa.

      O que alí atopei, foi pura desolación. Todo abandonado e destruído. Por haber, ata había nun alpendre, un coche Seat 600 abandoado.

      Polo que vin, pasa o que pasa en moitos lugares do noso rural. As casas novas fanse onda a carretera, e as de mais lonxe, abandóanse.

      E a magoa mais grande, e mirar eiras tan grandes e fermosas como a que hai aquí, totalmente abandoada, e ver os “esqueletos” dos horreos, que foron o manantial de vida dos nosos antergos.

      Unha magoa ver como se desfai unha das partes mais fermosas do noso patrimonio material.

      E o peor, é que xa non hai volta atrás!!! Salvo que veña alguén de fora e merque e arranxe.

      Todo depende dos cartos, e ás veces nin dos cartos depende…😢

      Que teñades bo día!!