“HOMENAXE A JOHN BALAN”

        Fai uns meses, o meu bo amigo Benito, do grupo “Os Saljariteiros” pedíume para a homenaxe ó mariñense de pro, John Balan, unha cantiguiña para cantala os nenos dun cole da vila no “Son de Marín” no Parque Eguren

        Por mor do Covid, os rapaces non puideron cantala, e Benito, grabaouna coa zanfona para proxectala durante a homenaxe que se lle rendíu.

        Acabo de atopala na Canle de You Tube de Beni. Así que aí vai xunto co texto:

 

JOHN BALAN

Vímosvos falar dun home,

que era toda unha orquesta.

O seu nome era John Balan,

e facía el solo a festa.

 

Arrimábase a unha porta,

pra facer a percusión,

e cos sons da súa boca

tocaba calquer canción.

 

Facía o són da trompeta,

tamén o do saxofón,

e coas maus arremedaba,

como se toca o trombón.

 

Imitaba o son do trole,

pitando de tal maneira

que asustaba ós caminantes,

que iban cos ovos pra feira.

 

Mentras esperaba o turno,

pra poder cortar o pelo,

contaba pelis do oeste,

vestido igual cun vaqueiro.

 

Percorreu toda Galicia

e ata America, foi dar,

e fixéronlle un programa

que dou moito que falar.

 

Nos seus derradeiros anos,

era toda unha ledicia,

miralo en moitos programas,

da TV de Galicia.

 

Sempre na nosa memoria,

polo seu gran corazón,

hoxe vimos a cantarlle,

e dedicarlle esta canción.

CANTAR DE CEGO PRA FEIRA FRANCA

Moi bos días meus señores,
donas i mais cabaleiros,
oveghas, cabras, cabritos,
i jalos de los poleiros.

Hox’en las rúas da vila,
terá lujar una feira,
q’entre toda’las jalejas,
ista sempr’és la primeira.

Baijarán de las aldeas,
los del jando i los zoqueiros,
los labrejos con seus carros,
los del pan, i los cesteiros.

Tamén virán los ferreiros,
con las fouces i jadañas,
con los sachos i lejones,
i trampas pras alimañas.

Los que posúen colmenas,
tragheran la mel en tarros,
i virán los ceramistas,
con sus enseres de barro.

Las mulleres con los queixos,
con las berzas i los ovos,
con las fabas, la manteiga,
ceboliñas i allos novos.

I los homes, con las mulas,
con los becerros i ranchos,
i con cartos nel bolsillo,
para merca’los ferranchos.

Non án faltar los del viño,
con barriles i canados,
cheos de viño del Ribero,
pra compaña’los asados.

E virán los xamoneiros,
pulpeíras del Carballiño,
los panadeiros de Cea,
i los que fan churrasquiño.

Haberá música a esgalla,
e un cejo c’as súas coplas,
i sejiremos coa fiesta,
tomando uns cafés i copas.

Como no ai feira sen baile,
pra contentar las parellas,
farán ruada “Os Alegres”
qu’es la banda do “jedellas”

I virán dous trovadores,
que de la corte llejados,
nos botarán unos fados,
con pandeiros i tambores.

Remataremos el día,
cantando por las tabernas,
pra cantar i pra bailare,
ata que doian las pernas.

Ameniza el “Son das Ondas”
i tamién “Maravallada”
luejo, los “Saljariteros”
rematarán la foliada.

Veñan todos, meus señores,
i non se queden na casa,
que Pontevedra és boa vila,
i coida ben al que pasa.

E ata aquí llejo el relato,
que vos contó este cejiño,
i por el que vos vai cobrare,
unas cunquiñas de viño.

Nota do autor.- Na foto, os dous trabadores de la corte* llejados.
*Corte referida a dos reises, e non á das vacas.

SAN ANTONIO, SAN GONZALO E SANTA ANA.

SAN ANTONIO, SAN GONZALO E SANTA ANA
.       Contan os mais vellos do lugar, que cando Deus repartiu as competencias que lle corresponderían a cada santo, cometeu un erro. Un erro de duplicidade, xa que otorgoulles sen decatarse, as labouras de casamenteiro a dous santos ó mesmo tempo: a San Antonio e a San Gonzalo.
.       O conflicto que creou entre os dous santos, foi tan grande e chegou a tal punto, que cando unha moza lle pedía a un deles pra se casar, o outro sentía tantos celos, que armaban tal regueifa, que ata resoaban os berros na terra.
.       Sabendo Deus do asunto, e sentíndose culpable de semellante desfeita, chamounos ós dous, e tomou unha decisión salomónica: Concedeulle ao San Gonzalo as labouras de casamenteiro das mulleres vellas, a ó San Antonio as das novas,
.       San Pedro, que amais de ser o encargado de gardar as  chaves do ceo coñece todos os idiomas do mundo, é o encargado de escriturar as actas das xuntanzas celestiais, e escribíu o conto en portugués e á maneira dun cantar de cego, deste xeito:

Santo Antônio ficou bravo
onda Deus foi reclamar:
– Em assuntos de noivado
e casório ao pé do altar,
São Gonçalo ainda acaba
ocupando o meu lugar…
O Senhor sorriu e disse:
– Toniquinho, não esquenta:
Você casa as que têm vinte,
ele casa as de cinquenta
Você para em vinte e nove,
ele assume até os noventa
Pois não é que o tal acordo
fez o céu se encher de graça?
Os dois santos se abraçaram
e até hoje, sem pirraça
Santo Antônio acode a uva,
São Gonçalo, a uva passa.

….    E por eso, esta estrofiña que vou pór de seguido, e que perteñece ao cantigueiro tradicional portugués, non ten moito sentido, xa que ningún dos dous santiños pode meterse nas competencias do outro.

Sao Gonçalo de Amarante,
Casamenteiro das velhas,
Porque não casas as novas?
Que mal te fizeram elas?

.       Pero o conto non remata aquí, porque durante a xuntanza, e atopándose Santa Ana presente, xa que era a encargada de que estivesen sempre cheas as cuncas do viño, díxo en voz alta e dirixíndose a Deus con todo o respecto: Señor, a min aínda non me dou encomenda algunha. E Deus tan sabio él, metendo o dedo índice na orella e sacudíndoa ben, preocupado porque xa estaban todas as encomendas repartidas, respostoulle:
.        – Pois xa está o asunto arranxado miña queridiña Ana. Ti serás a casamenteira das viudas.
.       – De cales señor, das novas ou das vellas…
.       – Tanto das novas coma das vellas, que non quero enredos e cometer o mesmo erro outra vez.
.       E iste, e non outro, é o motivo polo que San António é o casamenteiro das novas, San Gonzalo o das vellas e Santa Ana a casamenteira das viudas.

– A cantiguiña, ensinouma Toniño Zambujo . Pró conto, inspiroume un dos trasnos que durmen na carballeira da Chan, no Caritel de Ponte Caldelas.

AS JEDELLAS DO JAITEIRO (Copla de cejo)

Miren señores que historia,
a que lles vou relatar,
que lles vai dar que falar,
e perdurar na memoria.

A do mellor dos amijos,
que toca a jaita de carallo,
xa sexa na festa dos allos,
dos pementos ou dos fijos.

Un pedazo de jaiteiro!!
o da rúa das Pereiras,
o rei das festas e feiras,
nacido alá no Ribeiro.

Mais ajora, inda por riba,
para maior santo e seña,
deixou medrar a melena,
sen que a muller llo prohiba.

Xa parece aquel cantor,
que cantaba todo afamado:
“Con el pelo alborotado
y las medias de color”

E xa non hai unha persona,
que non sinta admiración,
pola melena de leon,
imitando a unha frejona.

Ten na cabeza un plumeiro,
de raza, tan bó sinal.
que ata os “Ghalos do Curral”
levaríano ó poleiro.

E anque pensedes que non,
pola pinta de lanjrán,
miralo coa jaita na man,
faivos chorar coa emoción.

De jaiteiro non ten precio,
como músico, impajable,
e como amijo fiable,
ten todo o meu aprecio

Polo amor de Deus compañeiro,
vaite á peluquería, anda…
E se non, dille a Yolanda,
que che trasquile o plumeiro.

Despídome a pé do Farelo,
a onde viñen relatar,
deste jaiteiro sen par,
que deixou medrar o pelo.

Pro meu bó amigo Julio González Álvarez, que amais de ser un enorme gaiteiro formando parde dos “Alegres” de Pontevedra, é un pedazo xouman , contacontos e presentador de  eventos, que pra si xa quixeran moitos.
Con todo o meu cariño.

DÍA DE ELECCIÓNS

Que desgraza pro país,
pois morreu o rei león,
os animais votan outro,
nunhas novas eleccións.

E despois da propaganda,
e mitins dos oradores,
van co “coco” ben comido,
multitude de electores.

Cada cál, dará o seu voto,
a quen millor lle conveña,
pra que lle mellore a vida,
e lle defenda a facenda.

As ovellas decididas,
de tal maneira e de modo,
que pra non ser trasquiladas,
daranlle o seu voto ao lobo.

Polo can votará o gato,
pola cobra as musarañas,
e ata as moscas moi ufanas,
votarán polas arañas,

As abellas polo oso,
e os ratos polo gato,
as miñocas pola toupa,
e os vermes polo sapo.

Pola águia vota a pomba,
pola gaivota as sardiñas,
polo pescador a troita,
e polo raposo as galiñas.

E alá van todos contentos,
xuntiños e en romaría,
e disfrutando do sol…
Que mañá será outro día!

ODA AO MEU CURMÁN ALFONSO DE MONEIXAS

O rapaz que está na foto,
recollendo o xamonciño,
é o meu primo Alfonso…
Meu curmau mais queridiño!!!

Non pensedes que o que digo,
digo por aproveitarme,
quél a min anque-no diga,
tenme un cariño ben grande.

Así que primiño Alfonso,
vaime dando un anaquiño,
se tes o coitelo cego,
cortámolo cun fouciño.

Todo o que estou dicindo,
que non che pareza mal,
anque só sean dúas lescas,
voute querer igual.

Pero non fagas o feo,
de deixarme sen probalo,
que un primo sempre e bó,
ata que se volve malo.

Pra rematar Alfonsiño!!!
Vaime poñendo hora e día,
que non sexa San Adrián,
i eu siga coa porfía.

Moitos bicos para ti,
para Carla e para Bea,
que se non convidas ti,
elas farán a tarea.

A NOVE EUROS A RACIÓN!

Boas noites meus amigos,
mirai que vos vou contar,
dn suceso acontecido,
sendo a hora do xantar.

Polo día de Galicia,
e do Patrón Santiaguiño,
acompañei a uns amigos,
pra comer con pulpo e viño.

Aceitadiño e picante,
ben cocido… no seu punto!
E viño tinto e pan de Cea,
para acompañal-o asunto.

Alí botamos catro horas,
entre cantiga e cantiga.
Foi unha fermosa tarde,
polas terras de Loriga*.

E aló, ó remata-la cousa,
chamamos pola pulpeira,
para pagalle as racións,
do tan rico pulpo á feira.

Que lle debemos señora?
E afine ben o punteiro!
Fixo as contas de memoria,
mentres rascaba o sombreiro.

Jesusiño de mi vida!
Que sería o que rachamos!
Miramos os úns pros outros,
polo susto que levamos!

Deixounos coa boca aberta,
e cortada a dixestión-he,
cando sorindo nos dice…
a nove euros a ración-he!

Que carallo terá o pulpo,
que acompañando ás sardiñas,
acabarán por pechalos,
cun candado nas vetriñas.

E que decir dos pulpeiros!
Mirai que finos vos són…
a mais de subir o prezo,
van encollendo a ración!

Dis que abusamos da pesca,
que nos pasamos un chisco,
que o sabroso pulpo á feira,
ben lle gusta a todo Cristo!

Remato tan triste historia,
xogando a ser adeviño,
ao pensar que o bacallau,
leva parello destiño.

I esta foi a triste historia,
que nos deixou dunha peza,
sendo duros como somos,
os da bisbarra do Deza.

*Loriga: Joaquín Loriga Taboada (Lalín (Pontevedra), 23 de setembro de 1895 – aeródromo de Catro Ventos, Madrid 18 de xullo de 1927) foi un aviador  que levou a cabo, xunto con outros dous pilotos e tres mecánicos, o voo Madrid-Manila.

A ZOCA E O ZAPATO

A ZOCA E O ZAPATO
Unha zoca peleouse,
cun zapato certo día,
díxolle o zapato á zoca:
Nin de lonxe te quería.

Díxolle a zoca ó zapato:
Pra que te quero cipote,
anque che laven a cara,
quedas negro coma un pote.

Díxolle o zapato á zoca:
Eso tenme sen coidado,
eu son fillo dun bon pai,
lixeiriño e espabilado.

Díxolle a zoca ó zapato:
Eso non me importa nada,
eu son branca e moi feitiña,
encluso repenicada.

Acabouse a guerreada,
seguiron o seu camiño…
A zoca xa se acabou,
o zapato está noviño.

Tradicional. Atopeino escrito nun papeliño sen ningún dato sobre da súa procedencia. Sinto non saber nada dél nin do informante.

O ROMANCE DA “PINTA” ( nón a de Pinzón)

O ROMANCE DA “PINTA” ( nón a de Pinzón)
Oigan vostedes señores,
o que lles vou a contar.
Aconteceu en Baiona,
en Baiona “La real”

Daquela mandaba alí,
un señor correxidor,
moi galán e zalameiro,
moi xentil e encantador.

Tamén vivia, señores,
un humilde labrador,
Pepe “O Cabeco” chamaban
pequeneiro e falador.

Andando un día co gando,
ás murallas se arrimou,
deixou  á “Pinta” pacendo,
Non sabedes que pasou!

Dende o carón das murallas,
a vaca “PINTA” escapou.
ó ver aqueles manxares,
a vaquiña toleou.

Xa estando a vaca na Palma,
comendo de flor en flor,
veu “Chicho” mais catro gardas,
e pro calabozo a levou.

Moito traballo lles dou,
a vaca comera a eito,
levárona ao calabozo,
sen leerlle os seus dereitos.

Despois de moito lidiar,
o “Chicho” mailo “Cabeco”
ao remate, a xustiza,
deulle a razón ó labrego.

E aqui remata a historia,
da “Pinta” e seu culebrón,
famosa no mundo inteiro,
pero non a de Pinzón!
ESCRIBIUNO:Ramón Pazos Marcote.- Baiona

Nota: Coa efeméride dos 30 anos do xuicio da Pinta, ahí vai a miña homenaxe en forma de Romance

https://www.vigoe.es/comarcas/val-minor/item/15516-30-anos-del-juicio-a-la-vaca-detenida-en-baiona

 

AS MIÑAS TRES ALDEAS

Nun comenzo, cando fixen a cantiga, e nun par se sitios onde a cantei, tituleina “Tres lugares de Lalín” Pero gústoume mais “As miñas tres aldeas” e ao remate é como se titula.

A cantiguiña, está dedicada as aldeas onde nacín e onde me criei, e tamén a toda súa xente, de maneita moi especial a todos aqueles amigos e veciños dos que aprendín o que non se ensinaba na escola de Muimenta, e cos que disfrutei de tantas e tantas cousas. Unha apreta moi especial pra todos, e a miña lembranza pros que xa nos deixaron.

Os rios “grande e pequeno” sempre os coñecimos así entre os veciños, anque teñen nome: O grande é o Arnego e o pequeno o das Abellas.

A Costa, é o monte que abriga ás tres aldeas.

Entevista na Voz de Galicia:
https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/lalin/2017/10/11/span-langglxose-iglesias-adica-unha-cantiga-as-suas-tres-aldeas-lalinspan/0003_201710D11C6994.htm