O PAN E A SÚA BENDICIÓN

.. Cando era cativo, o único pan que tiñamos, era o que se facía na casa: De broa e de centeo. E ó de broa, tamén se lle misturaba centeo porque se non, a masa feita con millo solo, non pegaba nin con cuspe.

.. O único día que se comía pan trigo na casa, era polo día da festa. Ese día era o único do ano en que se comían bistés de tenreira e pan trigo. Amais cando ibamos á feira cos nosos pais, e comiamos o pulpo.

.. O pouco trigo que se sementaba daquelas, era pra vendelo na feira e mercar outras cousas de mais necesidade.

.. Na miña casa paterna de Muimenta, tiñamos panadería. E lembro que viña a xente da aldea, cun saquiño de trigo pra facer un molete de pan o día antes da festa.

… Pois ben. Eu non sei se é polo tanto que comín de cativo, que agora, nono podo ver diante. Prefiro pasar sen pan, a comelo de centeo. E debe ser o pan de moda, porque agora, a meirande parte do que se fai, é de centeo. Xa sea solo, ou misturado con semente de ldiñaza, noces, uvas pasas, etc.

..  E agora, aproveitando de cando se facía o pan na casa, tamén me lembro de cando se amasaba a fariña e poñíase a levedar na artesa antes da fornada, a relixiosidade dos nosos ancestros, levaba a que unha vez feita a masa, e antes de tapala cunha manta de liño para que non enfriara, facíaselle unha cruz (nalgúns sitios, tres) na parte de riba da masa, ó tempo que se decía a seguinte letanía: ”San Mamede te levede, San Vicente te acrecente e san Xoán te faga pan”

..  Despois, cando se facían os moletes para metelos no forno, a parte da masa na que tiña dibuxada a cruz, sempre quedaba pro lado de riba. E unha vez cocido o pan, e cortado enriba da mesa, os anacos, nunca se poñían coa corteza pra baixo porque era pecado.

… Aquel si era pan. Un pan que sabía o mesmo o día que se facía, que catro días despois.

BOTOAS TANTO DE MENOS…!

BÓTOAS TANTO DE MENOS…

       Dende o confinamento do mes de Marzo, as veces que se contan cos dedos dunha mau… e sen tempo pra nada!!

      E boto moito de menos o cafeciño na Agolada, e a cerveciña na Ponte Vilariño, e uns grolos dauga na fonte de Souto no Castelo. E o que mais, latricar un pouquichiño, coa familia, e cos amigos e veciños!!

      Canto se botan de menos os paseos polas devesas e soutos, polas corredoiras e fragas, e polas congostras e camiños do carro da aldea. Apañar nas castañas pra asalas no lume da lareira nunha lata grande das do pemento asentada no trespés, e coller pan de sapo pra fritilo na tixola.

      E subir á Cima da Costa onde as vistas, dende o Candán ata o Farelo, pasando polo Carrio, son impresionantes, amais, coa miña aldeína natal do Castelo ós pes.

      Lembro aquelas mañás frias de inverno, cando fumegaban as tellas co fume da lareira, e as pedras dos valados, co sol desfacéndolles a xiada.

      E as galiñas pola eira, e os gorrións buscando os graos perdidos entre as pedras.

      E a primeira hora da mañá, co canado do leite na porta das cortes, esperando polo Reino de Cadrón, leiteiro que a recollía nos bidóns que cargaba nas súas mulas camiño de Cancelas. E despois do almorzó, e cos pes quentiños nos zocos, cunha cama de herba seca e cuns bos calcetíns de lá, ir coas vacas po prado xunto co meu curmau José Luís, ata que pasaba o coche de liña do medio día, que era o que nos marcaba a hora da volta pra casa.

      E as tardes de lecer moceando pola estrada, ou pasando o rato na taberna do señor David, na de Souto na Ponte, ou andando (ida e volta) ata Agolada os sábados pra ir o baile. E ó volver ás tantas da noite, pegar uns berros ben fortes, pra que ladraran os cas todos da aldea, e que despertaran ós veciños.

      Lembrome dos meus anos de escola en Muimenta e Goias. A miña mestra Dona Placidia, e os meus mestres Don Licho e outro mais do que sinto non acordarme do nome.

      E lembro ós meus amigos daquelas… Benigno, Manolo e Luís de Ríos, Pepe da Casanova, o meu curmáu Luís, Manolo de Souto, Pepe e Luís de Amador, José Antonio de Miguelez…

      As miñas tres aldeas…

RIADA NA PARROQUIA DE MUIMENTA

A la beira mar pousado,
baixo a sombra dun salgueiro,
bebía birras a esgalla,
un garrido cabaleiro.

Ao non precisar do sol,
por non ter sangue lagarta,
de cervexas e de sombra,
pillou unha boa farta.

E foi tan grande a inchenta,
que emulando unha tronada,
desbordou dunha mexada,
o regato de Muimenta.

Con semellante riada,
de cervexa autonómica,
a parroquia é declarada,
”Nova zona catastrófica”

Sabedores da desgraza,
ós políticos de turno,
puxeron en marcha os “Audis”
sen perder un so segundo.

E chegaron a Muimenta,
en comitiva oficial,
o Rajoy e o Frijolito,
para avaliar o mal.

Nada mais mirar pros prados,
totalmente asulagados,
pasáronlle a bola a outros,
pra resolver o tinglado.

Chamaron ós xornalistas,
pra lles dar a información:
– Tócalle arranxar a riada,
aos da Diputación.

No organismo provincial,
facendo de oidos xordos,
ríronse do mandamento,
que din os dous peixes gordos.

E pola vía de urxencia,
convocaron un consello,
do que saíron decindo:
– Eso é cousa do concello!

No concello deron largas,
pola falta de cartiños,
e escrituraron nun bando…
que o arranxen os veciños!

Os veciños que están cansos,
dos faceres desta xente,
din de botalos ó río,
pra que os leve a corrente.

Mais ó ser unha parroquia,
traballadora e honrada,
deciden ir pra taberna,
e non facer a trasnada.

O Rajoy e o Frijolito,
vendo o asunto rematado,
déronse a mau contentos,
do traballo realizado,

E co peito ben inflado,
pensando en tomar uns viños,
foron dar ó merendeiro,
que hai na Ponte Vilariño.

Como a inchenta foi no Deza,
e o traballo era “a mantido”
pra non viaxar de valde,
largáronlle un bo cocido.

E alá pola media tarde,
despois dos cafés e copas,
achegáronse ata a Ponte,
pra visitar ás “garotas”

O atopar todo pechado,
que ata a noite non abrían,
decidiron dar a volta,
e deixalo pra outro día.

Xa de volta pra Santiago,
os veciños de Cadrón,
berrábanlles dende as fiestras:
– Mira que sodes lambóns!

E os que somos do Castelo,
ó mirar tanto Audi xunto,
pensamos volver ós tempos,
de Don Manuel… o difunto!

E ata aquí chegou a historia,
dun garrido cabaleiro,
que por non mexar amodo,
anegou o pobo inteiro.

Todo empezou con ista foto á veira do mar tomando unha cervexa.  Publiqueina no Face coas tres primeiras estrofas, e un par de amigos (Luís Torres e Javier Anton V.) engadíronlle duas mais. Así que xa posto, convertín tal cousa nun cantar de cego dedicado ás miñas aldeíñas. E de seguro que andando o tempo poreille música tamén.

PETROGLIFOS DO COTO DO CASTELO-CADRÓN (Video de Angel Luís Utrera Baza)

Petroglifos de Coto do Castelo en Cadron, . Fai uns dias publicaba nos xornais o seu descubridor Daniel González Alén, as suas caracteristicas e localizaciòn, hoxe aproveitei o dia de sol, para darme unha voltiña polo monte de Cadron, mesmo as costas de Muimenta onde xa hai un tempo deu aviso Daniel a patrimonio de novos achadegos. Precisamente onte no face de Jose Iglesias Fernandez, tiñamos un bo debate sobre o noome da aldea.- Muimenta, ou moimenta, e foi Luz Méndez a que apuntou a orixe da toponimio Muimenta, de monumenta polo numero de restos arqueoloxicos que ali podense atopar…..quen sabe, a min particualrmente gustame moito a idea, asi que ai queda xunto con este video destes fermosos petroglifos, e seguro que haberá mais. (Angel Luís Utrera Baza)

http://www.facebook.com/angelluis.utrerabaza/videos/10206263862539926/

PETROGLIFOS DA CIMA DA COSTA EN CADRÓN E MUIMENTA. Artigo na Voz de Galicia de Daniel González Alén

http://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/lalin/2016/01/31/aparecen-mais-petroglifos-na-zona-moimenta-cadron/0003_201601D31C6991.htm

MUIMENTA – O CASTELO E CADRÓN

LABREGOS: HEROES

          Cando alguén se digne escribir sobre as xestas do campesiñado galego, que conseguiu sobrevivir e criar familias numerosas nunha loita permanente coa terra e as adversidades, esa historia terá todas as características da literatura epopeica. Así eran os labregos, así era meu pai e os pais dos meus amigos, os meus veciños. Homes de face curtida, acartonada pola intemperie e as suores, mans enormes e callosas, corpo lanzal sen concesións para adiposidades, cabeza toucada por boina ou chapeu, sempre ao enxoito de chuvias e radiacións solares. Titáns no agro empuñando a rabela do arado, nas encostas dos montes amparando da carga do carro, nas estivadas cavadas a legón, empuñando a fouce para barbear o monte, engavelando herba ou molime en galletadas descomunais, carrexando cestas de herba verde desde o prado da sega, agatuñando aos carballos para podalos, pelando a cortiza das sobreiras…

          As mulleres labregas teñen protagonizado outra historia de traballos e sacrificios semellantes ou superiores. A Ilíada e a Odisea xuntas. A muller gobernaba a casa, traballaba no campo en tarefas de menos forza pero non de inferior esforzo, ocupacións que soía acompañar con embarazos, partos e crianza dos fillos. Non sei se coñecían a expresión “sentirse realizadas”. Quizais non lles quedaba tempo para pensar niso.

          Para simbolizar tanta heroicidade escollín tres imaxes tomadas por Ton van Vliet en Esperante (Agolada), Santa Mariña (Antas de Ulla) e Muimenta (Lalín) a finais dos anos 70. A elocuencia das imaxes fai superfluas as palabras.

Deixo aquí expresados o meu recoñecemento e homenaxe aos labregos de Galicia e moi especialmente aos meus pais, que nunca tiveron vacacións nin souberon de luxos, pero criaron seis fillos e a todos lles procuraron estudos, a catro deles universitarios.

(Do blog AQUAM LATAM e fotos de Ton Van Vliet: Entrada do 23 de Maio do 2009)

FRANCISCO VILARIÑO, VECIÑO DE MUIMENTA. “O ULTIMO XOGRAR”

FRANCISCO VILARIÑO, VECIÑO DE MUIMENTA. “O ULTIMO XOGRAR”
Francisco Vilariño García, ilustre cronista e antigo mestre, naceu en Muimenta no ano 1838, fillo de Miguel Vilariño e de Manuela Garcia, casouse con Basa Ramos e tivo seis fillos: Cesarina, Aquilina, Amancio, Xesús, Carolina e Manolo; falecida a súa esposa voltou casar con Esperanza Fernández, da que non tivo descendencia; dedicou a súa vida ao ensino e tamén participou na política local. Faleceu na súa casa de Lalín, no barrio da Cacharela, o 12 de Decembro de 1926, aos 90 anos de idade, El enterro tivo lugar o día 15, ás once da mañá; o pobo de Lalín e os seus contornos acudiron en masa a renderlle o último tributo, evidenciando as numerosas simpatías coas que contaba.

           Durante a súa longa vida soubo captarse as simpatías de todos os seus conveciños e compañeiros de profesión. Consagrou gran parte da súa vida a desbrozar intelixencias e formar corazóns. Era un home de grande experiencia e cultura que adquiriu, pasando pola maior parte dos destinos da Administración, antes do seu ingreso no Maxisterio, cargos que desempeño na vila de Lalín, pobo do cal era o máis entusiasta, fervoroso e documentando cronista: quen tivera necesidade de coñecer a orixe etimolóxica do nome dalgún pobo ou investigar as súas orixes familiares, coñecer algo sobre os seus antepasados, sobre algúns acontecementos notables, etc. dirixíase ao Sr.Vilariño.      Escribiu meritorios traballos sobre historia local e rexional: expoñía os seus pensamentos de forma esquemática, que logo o seu fillo D. Jesús Vilariño, ampliaba para dalos á publicidade. Foi un loitador xornalista, colaborou nos xornais coruñeses “O Orzan”, escribindo sobre episodios da vida e da historia e no “Maxisterio de Galicia”, sobre asuntos profesionais relacionados co seu labor docente.
Á súa morte deixou un importante número de escritos inéditos que versaban sobre estudos interesantes para coñecer o desenvolvemento, a importancia e riqueza da Bisbarra de Deza e escribiu unha pequena obra sobre o Partido Xudicial, titulada “Lalín a través dos século “. Obra que pronto se esgotou pola moita propaganda que dela fixeron os seus entusiastas admiradores e paisanos residentes en Cuba e América do Sur, cuxo labor foi premiado con recompensas pecuniarias que lle remitiron dos devanditos países e ao seu fillo co regalo dalgunhas xoias de valor, en proba de recoñecida gratitude.
Con motivo do raid Madrid-Manila escribiu unha sentida poes ía “Po-los da Terriña”, dedicada ao aviador Loriga, que apareceu no xornal da Coruña “Orzan”, baixo o título de “O ultimo xograr”. O xornal comenza explicando o porqué da súa publicación, facendo unha acendida loanza da marabillosa poesía, comparándoa co Cantar do Meu Cid e os versos de Arte Maior. Di o xornalista que dende Lalin, a pintoresca vila da meseta galega, lles chegou a través do correo unha “cuartilla” ateigada de cariño, dedicada ao paisano Loriga, con ocasión do seu voo a Manila. Segundo o xornalista, a cuartilla contén unha poesía inxenua, infantil na forma, escrita por un venerable ancián e o xornal hónrase en publicala, tanto pola súa procedencia coma polo seu sabor arcaico, de arte primitiva e intensa sen dúbida ningunha, malia os defectos puramente externos e de factura que lle engaden sinceridade e lle imprimen o carácter dos versos en que o idioma castelán empezou a cantar. Nas sinxelas palabras vernáculas, do venerable ancián, hai acentos do “Poema do Cid” e ritmos dos versos de Arte Maior en que gababan as vidas dos heroes, os clérigos do “Mester de Clerecía” que usaron a “Caderna Vía”, douta e realista ao mesmo tempo, chea da dignidade latina e da graza rústica dunha idade nacente, a Idade Media.

           A “Cuartilla” empeza con unha dedicatoria ao heroe da fazaña da viaxe Madrid-Manila e de seguido “Po-los da Terriña”:
Decima adicada o siñor Loriga Taboada por un velliño de noventa años como homenaxe e glorificación que lle rende, xa en calidade de Fidalgo da nosa terra de Deza onde feguraban os principás cabaleiros d’Aurora, e xa po-lo gran resgo que corren e’o seu tan grande estreumento avanzando po-lo aire cuasque medio mundo, sin reparar que, cando comenzou a voar, a su naiciña quedaba chorando.
O que nunca o mundo viu cursidoso
Véuno acó n’os nosos baldios eidos
Voar com’os xinxeles lagarteiros
Por cima d’os penedos e-o mar fondoso
Sin por eso levar medo ansima contado
Chamanlle moitos tremendo fregado
Porq’a empresa de Galarza e de Loriga
Unha solla se viu moy parecida
Na mais q’outro pudo haber logrado

(Artigo do historiador , natural de Donramiro e residente en Madrid, Antonio Vidal Neira no seu Blog “Historia de Deza”.)
Madrid, 26-5-2014

ELISEO E ADELINA DE MUIMENTA

           Dúas persoas que deixaron en min unha enorme lembranza de cando era cativo foron Eliseo Pedreira e Adelina. Non eran da familia pero como se o fosen, pois os pais de Adelina eran os padriños do meu pai e os meus avós eran os padriños de Adelina e por se fora pouco, a súa filla Rosa xunto co seu home Antonio foron os meus padriños de voda. Todo na casa como quen di.

           Canto me querían a min! Especialmente Adelina que viña moito pola nosa casa. Como ela soubese que estaba miña nai en Muimenta, era a primeira en aparecer.

           Eliseo viña menos pois andaba moi enredado co seu oficio de xastre e sobre todo cos seus músicos da banda da que era director. Cando ía bo tempo, ensaiaban na carballeira que había ao carón da miña casa, e Adelina mentres, pasaba o serán na cociña ou no forno coa miña madriña Maruxa e a miña nai se é que estaba.

          Na casa, tiñamos panadaría  e vendíase moito pan para fóra. Eran tempos nos que o pan trigo andaba algo escaso debido a que o pouco que se recolleitaba nas casas era para vender na feira e así poder mercar outras cousas máis necesarias. Eu erguíame cedo para ir para ao forno antes de marchar para a escola, pois gustábame o almorzo cuns moletiños quentes de centeo con graos da semente do liño que facía o meu padriño Xesús. Cando coincidía que estaba o meu pai en Muimenta, sempre me daba un molete de pan trigo para que llo levara á casa de Eliseo e Adelina, e eu antes de ir para a escola, era o que facía. Sempre me recibía Eliseo pois a porta da entrada daba cara á Xastrería onde estaba el, pero tan pronto me escoitaba Adelina pouco tardaba en aparecer, e sempre tiña para min unhas moedas e un par de bicos. Este feito, sempre mo lembraba Adelina anos despois cada vez que nos atopábamos en Bermés ou en Muimenta: “ O Pepiño do Pidreiro, que sempre nos traía o moletiño de pan trigo debaixo do brazo”, dicía.

          De Eliseo, que vou dicir de Eliseo! Sempre o admirei como músico e a maneira que tiña de tocar a trompeta. Que grande, canto pelexou pola Banda de Muimenta, pola súa banda. Foi o grande culpable dun dito moi espallado pola Bisbarra do Deza “En Muimenta, dáslle unha patada a unha carqueixa e sae unha ducia de músicos”, e aproveito para dicir tamén que o meu pai sempre lles dicía aos seus amigos “cando veñades por Muimenta, traede os instrumentos,  que os músicos poñémolos nós”.

          Eu de rapaz ía sempre aos ensaios cando viña o bo tempo, pois  ensaiaban na carballeira ó carón da casa, como xa dixen. Non facía mais que mirar para el e para os seus brazos, e cando remataban collía un pau, subíame ao balado que había detrás da casa e trataba de arremedalo en todo e tal como el facía. Lembro que se cabreaba moito cos músicos se as notas non ían polos carreiros que lles marcaba o pentagrama. Botáballes unhas berras de moito coidado, marchaba dar unha volta para desafogar, e mentres, e ate que non volvía, na carballeira non se escoitaba nin o son dunha mosca, incluíndome a min, que sentadiño no meu tallo de carballo que me fixera o meu tío Camilo, non tiña nada que ver no asunto. A verdade é que tivo que ter moita paciencia para ensinarlles música e a tocar algún instrumento a tanta xente, tanto de Muimenta como das parroquias dos arredores.

          El sabía do meu amor pola música dende que era cativo e dicíalle ao meu pai que me ía ensinar a tocar o bombardino, pois daquelas non había moita xente  que o tocara, pero os meus gustos pola música ían por camiños que nada tiñan que ver cos da banda, aínda que teño pensado algunha vez, que se a vida non me levara cara a Pontevedra e seguise alí quen sabe… De feito, o meu pai, un namorado da música das bandas,  tíñame dito algunhas veces que non quería morrer antes de verme tocando coa banda de Muimenta, pero o pobre, foise sen ver cumprido o seu soño.

          Pasaron os anos, e chegou unha época alá polos anos 70 na que eu me dediquei á música como profesión. Cada vez que nos atopabamos, Eliseo non deixaba de preocuparse por min e de como me ían as cousas. Como disfrutaba falando da música e como me gustaba a min escoitalo! Agora toupo coa risa pensando de cando era mozo e mentres falaba con el, lembrábame ao mesmo tempo, de que estaba falando coa persoa que tanto admirara sendo cativo.

          Hoxe, moitos anos despois e cando xa non están entre nós, sigo sentindo a presenza dos dous nos seus fillos Luís, Rosa, Adela e Lupe e en dous dos seus netos Toño e Nuria, cos que estou emparentado e aos que vexo moi a miúdo. A Eliseo e Adelina,  levareinos sempre nese recunchiño moi especial do meu corazón, onde gardo a lembranza das persoas que máis quixen sendo neno.

A CARMIÑA DE MUIMENTA (Parrafeo)

De mañá estaba Carmiña,
lavando a roupa no pilón,
e achegueime ata onda ela,
pra lle dar conversación.

Das rapazas de Muimenta,
é con moito, a mais fermosa,
e ten a pel coloradiña,
coma os pétalos da rosa.

— Bos días teñas Carmiña,
tés uns fermosos colores…
Vés… que vou levalas vacas,
alá pro Alto de Corres?

En canto escoitou aquilo,
mirou pra min de seguida,
e acoiteloume cos ollos,
como matándome en vida.

– Vaite de eí condenado,
non sei que facer contigo.
Ti queres enamorarme,
i eu non te quero conmigo!

– Ai por Dios miña Carmiña,
vaia rabia que me tés,
i eu de ti enamorado,
dende a cabeza ata os pes.

– ¡Que non te quero ver diante,
ben sabes o que che digo!
¡Podes ir collendo o coche,
e marchando cara Vigo!

– Dime que foi o que fixen,
que non foi do teu agrado,
ou que me viches facendo,
pra ter semellante enfado.

– Andabas onte na festa,
do San Lourenzo bailando,
e viñeches roubar-mo bico,
polo que estabas rabeando.

– E que pecado cometín,
nin que cousa parecida?
Solo quería que foras,
o amor da miña vida.

-Levache chasco, Pepiño
e quedáchete coas ganas.
Eu non son desas rapazas,
que se fian das palabras.

– Pois sen vez do San Lourenzo,
fose o día do San Brais,
roubábache un par de apertas,
e algunha cousiña mais.

– Arrenejado Pepiño!
Xa podes ir pro Castelo!
Pois seguro que ó meu niño,
non lle vas tocar ni un pelo!

E alí a deixei rosmando,
como se fose un cadelo.
Metín as vacas na corte,
e marcheime pro Castelo.

– Pois pralá me vou Carmiña.
Vou collendo carretera,
e xa que ti non me queres,
buscarei outra calquera.

Fai xa moitos anos que fíxen iste “romance” de desamor e desencontro a unha rapaza, inspirado nos parrafeos que se facían entre os namorados nas nosas aldeas, para contar e cantar as conversas entre iles. Relataban o encontro, a conversa e remataban na maioría das veces felizmente, anque moios deles tiñan un remate non moi ledo, como é o caso deste.  A tal Carmiña do romance, tanto pode ser que existira na realidade coma que non, e de existir de verdade, pode que se chamase Carmiña como tamén pode ser que non, asi como que fose de Muimenta ou que non o fose…