BO NADAL, PARA “OS GHALOS DO CURRAL”

Pra estas festas do Nadal,
non vos hai millor bocado,
que un “muslamen” ben asado,
dún dos “Ghalos do Curral”

Non fai falta ir ata ás Cruces,
pra atopar un bo exemplar,
que andan uns aquí a cantar,
que asemellan avestruces.

Mirai se son de boa casta,
que ata os que fan o “Avecrem”
andan tras deles tamén,
pra convertilos en pasta.

Pois sabido é questes ghalos,
son calidá tan superior,
que ata os que fan sopas “Knorr”
xa tentaron desplumalos.

Pra saborealos no seu punto,
primeiro hai que contratalos,
e darlles licor coma ós pavos,
pra que canten en conxunto.

E se se adoban con viño,
e cuns pinchos adecuados,
en canto se atopan fartados,
cantan ata o “Miudiño”

Que sexa leve, compañeiros,
con pan e viño a fartar.
Se convidades a cantar,
vou pronda vós, pro poleiro.

CANTAR DE CEGO PRA FEIRA FRANCA

Moi bos días meus señores,
donas i mais cabaleiros,
oveghas, cabras, cabritos,
i jalos de los poleiros.

Hox’en las rúas da vila,
terá lujar una feira,
q’entre toda’las jalejas,
ista sempr’és la primeira.

Baijarán de las aldeas,
los del jando i los zoqueiros,
los labrejos con seus carros,
los del pan, i los cesteiros.

Tamén virán los ferreiros,
con las fouces i jadañas,
con los sachos i lejones,
i trampas pras alimañas.

Los que posúen colmenas,
tragheran la mel en tarros,
i virán los ceramistas,
con sus enseres de barro.

Las mulleres con los queixos,
con las berzas i los ovos,
con las fabas, la manteiga,
ceboliñas i allos novos.

I los homes, con las mulas,
con los becerros i ranchos,
i con cartos nel bolsillo,
para merca’los ferranchos.

Non han faltar los del viño,
con barriles i canados,
cheos de viño del Ribero,
pra compaña’los asados.

E virán los xamoneiros,
pulpeíras del Carballiño,
los panadeiros de Cea,
i los que fan churrasquiño.

Haberá música a esgalla,
e un cejo c’as súas coplas,
i sejiremos coa fiesta,
tomando uns cafés i copas.

Como no hai feira sen baile,
pra contentar las parellas,
farán ruada “Os Alegres”
qu’es la banda do “jedellas”

I de la corte llejados,
virán dous trovadores,
que cantarán unos fados,
con pandeiros i tambores.

Remataremos el día,
cantando po-las tabernas,
pra cantar i pra bailare,
ata que doian las pernas.

Ameniza el “Son das Ondas”
i tamién “Maravallada”
luejo, los “Saljariteros”
rematarán la foliada.

I despedirán la feira,
cantando en la Ferrería,
xuntos los “Chispas do Lerez”
y los del jrupo “A Maquía”

E ata aquí llejo el relato,
que vos contó este cejiño,
i por el que vos vai cobrare,
un par de cuncas de viño.

Nota do autor.- Na foto, os dous trabadores de la corte* llejados.
*Corte referida á dos reises, e non á das vacas.

O CU DOS CESTOS

O CU DOS CESTOS
……Estaba chegando o día de arrincar nas patacas. Xa facía un tempo que se lles cortara a ramallada. Estaban ben maduras e a terra ben seca para non ter que sacudilas moito pra que a soltaran.
……Marica e Manuel, decidiron achegarse á feira do dezaoito, pensando en mercar uns cestos para levalas dende a leira ata o carro.
……Nesas estaban, cando mesmo entrando en Lalín, viron un cesteiro na beirarúa ofrecendo unha boa remesa, e moi axeitados para apañalas.
……Manuel, detivo o coche coa idea de mercar un par deles. Baixouse. Botou a andar cara o cesteiro, e cando estaba chegando onda él, Marica berroulle dende a ventaniña:
……– Manuel… ai Manuel… mira que teñan o cu jrande…  o cu ben jrande!!!
……Un paisaniño que pasaba á beira de Manuel, e que non debía saber moi ben de que iba o conto, marmuroulle polo baixo:
……– Eso, Eso… O que conta é que teñan ben a onde poder ajarrarse un.

A OITO EUROS A RACIÓN!

Boas noites meus amigos,
mirai que vos vou contar,
dun suceso acontecido,
pola hora do xantar.

Polo día de Galicia,
do noso Patrón Santiaguiño,
acompañei a uns amigos,
pra comer con pulpo e viño.

Aceitadiño e picante,
ben cocido… no seu punto!
Con viño tinto, e pan de Cea,
para acompañal-o asunto.

Alí botamos catro horas,
entre cantiga e cantiga.
Foi unha fermosa tarde,
polas terras de Loriga*.

E aló, ó remata-la cousa,
chamamos pola pulpeira,
para pagalle as racións,
do tan rico pulpo á feira.

Que lle debemos señora?
E afine ben o punteiro!
Fixo as contas de memoria,
mentres rascaba o sombreiro.

Jesusiño de mi vida!
Que sería o que rachamos!
Miramos os úns pros outros,
polo susto que levamos!

Deixounos coa boca aberta,
e cortada a dixestión-he,
cando sorindo nos dice…
a oito euros a ración-he!

Que carallo terá o pulpo,
que acompañando ás sardiñas,
acabarán por pechalos,
cun candado nas vetriñas.

E que decir dos pulpeiros!
Mirai que finos vos són…
Amais de subir o prezo,
van encollendo as racións!

Dis que abusamos da pesca,
que nos pasamos un chisco,
que o sabroso pulpo á feira,
ben lle gusta a todo Cristo!

Remato tan triste historia,
xogando a ser adeviño,
ao pensar que o bacallau,
leve parello destiño.

I esta foi a triste historia,
que nos deixou dunha peza,
sendo duros como somos,
os da bisbarra do Deza.

*Loriga: Joaquín Loriga Taboada (Lalín (Pontevedra), 23 de setembro de 1895 – aeródromo de Catro Ventos, Madrid 18 de xullo de 1927) foi un aviador  que levou a cabo, xunto con outros dous pilotos e tres mecánicos, o voo Madrid-Manila.

RECOÑECEMENTO EN VILATUXE

QUERO FACER PUBLICO O MEU AGRADECEMENTO…
A todos os veciños de Vilatuxe, e de maneira moi especial á comisión organizadora da Feira dos Carballiños, polo recoñecemento que se me fixo onte durante a feira, motivado pola miña labor en prol da cultura e a música galega, e especialmente polo cantar que lle fixen fai seis anos a esta feira tan fermosa. A verdade é que non teño palabras coas que poder expresar todo o que sinto.
A mais, foi unha ledicia recibilo de maus do noso alcalde D. Rafael Cuíña, e estar acompañado por outras sete persoas ás que tamén se lle recoñoceu a sua importante labor nos distintos eidos da vida cotiá da parroquia e da feira.
Moitas grazas pola acollida que me prestades ano tras ano e polas atencións que tedes conmigo.
Sempre no meu corazón, e todos os anos com vós nesta data.
Unha perta para todos.

Na feira dos Carballiños en Vilatuxe. Cantando con Benito, Antonio e Manolo

Enlace ao xornal “La voz de Galicia” no seu artigo sobre a feira.

http://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/2017/05/15/secuestro-feira-dos-carballinos/0003_201705P15C4992.htm

A FEIRA DOS CARBALLIÑOS DE VILATUXE

          A Feira dos Carballiños, na Parroquia de Vilatuxe (Lalín) foi unha feira de renome ate os derradeiros anos do século pasado. Das mellores que había pola Comarca do Deza.
          Esta Parroquia estaba encadrada no Camiño dos Arrieiros e na que confluían dous deles. Un que saíndo da Almuzara hacia Lalín atravesaba Punxín, Maside, o Carballiño, o Irixo e no alto da Cruz da Grade, partía en dous: un que seguía cara a Lalín, Agolada e As Cruces e outro que baixaba a Vilatuxe para seguir cara a Silleda e Santiago. O outro moito mais importante ca este, saía de Ribadavia e pasaba por Leiro, Gomaríz, Cabanelas, O Torrón, Arenteiro, O Tellado, Zobra e xuntaba en Vilatuxe co do Irixo.
          Polo tanto, a Feira dos Carballiños supoñía un centro ecónomico moi importante debido a riqueza da Comarca e a cantidade de arrieiros que por alí pasaban e onde tiñan parada e fonda. Alí deixaban e vendian ou cambeaban moitas das súas mercadurías, ate sei de boa tinta que unha das actividades mais importantes nos anos seguintes da guerra era o estraperlo e a compra de Wolfran “sustraído” polos miñeiros as agachadas nas minas da Brea en Fontao, e que os arrieiros levaban as agachadas ate a estación do tren no Carballiño, onde había compradores para él.
          Pero esta feira xunto con casi todas as da Comarca foron desaparecendo na década dos 80, o non se adaptar ós tempos modernos, e entre outras cousas ó abandono do rural e a proliferación de Supermercados e grandes Areas Comerciais.
          Mais o seu recordo sigue en moita xente que pensa que certas tradicións hai que conservalas e que non se pode estragar un anaco tan importante da nosa historia e da nosa cultura, polo que por medio de distintas asociacións estánse a recuperar moitas delas.
          Este é o caso da Feira dos Carballiños de Vilatuxe, que trata de recuperar a asociación de veciños da parroquia, no segundo domingo do mes de Maio. E a verdade que están a conseguilo.
           Eu tiven a ledicia de visitala case todos os anos dende o  2012 no que se fixo a primeira, e de verdade que quedei prendado do que alí vin.          Este ano, fun cos meus compañeiros, Benito e a súa zanfona, J. Carlos co acordeón e Antonio á percusión a botarlle unhas cantiguiñas, anque o tempo non axudara moito para ter unha boa feira. O que si é seguro, que por alí andaremos en anos vindeiros sempre que se poida.

UN DÍA DE FEIRA NA AGOLADA

COPLA DOS GUARDIAS DE GUITIRIZ

COPLA DOS GUARDIAS DE GUITIRIZ

Últimos de diciembre,

el día vintetrés,

salieron de Guitiriz-e,

tres guardias a recorrer-e.

 

A recorrer-e las feiras,

sus caminos guardar-e,

la muerte de dos guardias,

venimos i-a contar-e.

 

Salleron de Ghitiriz.e,

seghundo dicho llevo,

y llegharon a Pargha,

todos en tren correo.

 

Desmontaron del tren,

con idea del río atravesar-e,

la muerte de dos ghuardias,

venimos i-a contar-e.

 

Por no bajar al puente,

que se llama de Roca,

llegharon al molino,

mollados como una sopa.

 

Le dicen al molinero,

si los iba a pasar-e,

la muerte de dos guardias,

venimos i-a contar-e.

 

El molinero les digo,

que no los iba pasar-e,

que el río iba muy cheo,

y se iban a afoghar-e.(1)

 

Montaron en la barca,

dos guardias y el barquero,

y el sobrino del cura,

y también el molinero.(2)

 

Cogió los remos el cabo,

disgracia preparada,

a poco que remaba,

enche la barca de aghua.

 

Se abrazan unos en otros,

y juntaron las rodillas,

a la Virgen envocaron,

y se hundió la barquilla.

 

Un guardia y el barquero,

a nado han salido,

bastante lastimados,

con los golpes del río.

 

Allí se ahogharon,

dos padres de familia,

el cabo tenía dos hijos,

y Peña cinco tenía.

 

El día veinticinco,

once de la mañana,

los quitaron del río,

y a Guitiriz los mandan.

 

Y lloraba la hija,

y lloraba la madre,

también lloraba el hijo,

la muerte de su padre.

 

Aquí termina la historia,

que lágrimas vino a dar,

la muerte de dos guardias,

venimos i-a contar-e.

(1): Informan os recompiladores que noutras versións dise: ” Dice el cabo con voz alta/ que remar sabe él/ montaron en la barca/ ambos y juntos tres”.

(2) Tamén aquí hai outras versións: “Que i-era el molinero”. Segundo os relatos de tódolos informantes este incluído, o sobriño do cura e o muiñeiro eran a mesma persoa.

A PARELLA DE BOIS

A PARELLA DE BOIS

          Contan os mais vellos do lugar alá por unha aldeíña da comarca do Deza, de que xa fai moitos anos, un labrego tiña unha parella de bois que eran fillos da misma vaca. Naceran na casa, e criounos aos dous xuntos coa idea de que andando o tempo e cando se fixesen grandes e fortes, poder formar unha boa xugada con eles. A así foi. Xuntos traballaron toda unha vida pro labrego tirando do mismo carro, pacendo nos mesmos prados e dormindo na misma corte.

          Pero o tempo non pasa en balde para ninguén e co andar dos anos, fóronse facendo vellos e perdendo as forzas que tiñan cando eran novos, polo que o seu rendemento xa non era o mesmo e xa non se miraban capaces de facer traballos tan duros.

          E chegou o día en que o labrego decidíu vendelos para mercar unha xugada nova. Levounos a feira do 18 e dous feirantes distintos, mercáronos por separado. Ún iríase cara as Cruces e outro pras terras de Rodeiro.

          Cando o primeiro feirante arrincou con ún dos bois tirando da corda que o suxetaba, este mirou pro seu compañeiro de toda a vida e cos ollos cheos de bagoas díxolle en voz baixa:

          – Adeus meu compañeiro. Ata que nos atopemos de novo na feira dos coiros en Allariz.

 

 

O CANTAR DA FEIRA DOS CARBALLIÑOS (Vilatuxe – Lalín)

O CANTAR DA FEIRA DOS CARBALLIÑOS (Vilatuxe – Lalín)

Pola Comarca do Deza,

e moi preto do Candán,

ó chegar o mes de Maio,

vaia feira que vos fan.

 

Seica traballan arreo,

moitos días seus veciños.

Tratan de recuperar,

a Feira dos Carballiños.

 

Que foi feira de renome,

alá nos anos cincuenta,

despois botouse a perdere,

e deixounos nos setenta.

 

Que ninguén falte señores,

alá pola mañanciña,

se non teñen en que ire,

pon autobuses Cuíña.

 

E como os coches modernos,

solo con velos da noxo,

traerá súas reliquias,

a Escudería do Toxo.

 

Dende moi cedo ese día,

vai chegando a mocedade,

ó son que marcan as pezas,

dos Gaiteiros de Doade.

 

Os maiores presumindo,

ó entender destas feiras,

acompáñanse do canto,

que cantan as cantareiras.

 

E non podía faltar,

no apartado musical,

a Banda de Vilatuxe,

que non o fai nada mal.

 

Que fermosa Vilatuxe,

durante todo ese día,

ata teñen un barbeiro,

e outro señor que afía.

 

Posto da Garda Civil,

pra defende-los arrieiros,

dos que asaltan os camiños,

pra roubarlles seus diñeiros.

 

E a Carmen facendo puchos,

e a Jose de Materio…

dá ledicia vir a velos,

fan un traballo moi serio.

 

Pódese atopar de todo,

nos postos dos Caraballiños,

dende pantrigo e centeo,

ata empanada de millo.

 

Non fan falta moitos cartos,

pra que se poidan mercar,

uns tarros de mel de Zobra,

e uns queixos do lugar.

 

E pra xantar ben a gusto,

acompañando un bó viño,

empanada, carne, pan,

e pulpo do Carballiño.

 

Non quixera despedirme,

sin nomear a comisión.

Polo traballo ben feito,

unha estrofa na canción.

 

Agora sí, me despido,

que ogallá o pasedes ben,

unha aperta para todos,

e hasta o ano que ven.

          Os veciños de Vilatuxe andan a recuperar a Feira dos Carballiños, que

foi das mais importantes da Comarca do deza ate os anos 70 e que tiña lugar

ó día oito de cada mes. Agora celébrana no segundo domingo de Maio, de-

mostrando que a pesar das modernidades de hoxe en día, podese parar o

tempo para comprobar que o rural sigue existindo.

           Eu tiven a ledicia de visitala, e de sentirme outra vez cativo no medio

do ferver da xente. De volta pra casa fixen un alto na cima do Candán e

xurdíume a idea de facerlle o cantar  que vos presento.

Un pouco mais abaixo das fotos (en comentarios) hai unha nota aclaratoria mais completa

sobre Vilatuxe, a feira e o cantar)