A CIDADE DAS COSTAS DE ALÉN (Fornelos de Montes)

 CIDADE DAS COSTAS DE ALÉN (Fornelos de Montes)
.       A finais do verán pasado, achegueime ata Traspielas, para mirar un foxo do lobo que hai no monte Chan de Anduriña.
.       O foxo, non está en moi bo estado, pero é dos poucos dobles que coñezo, con un doble corredor e unha doble trampa.
.       Pero a sorte, quixo que me atopara por alí cun empregado do servizo de montes, que me levou a outro lado do monte, a un lugar coñecido como a cidade das Antas, onde fai pouco se descubriron 39 chozos, e según parece, entre a matogueira, pode haber moitos mais, xunto cunha neveira que se atopa tamén desfeita.
.       Contoume que a lenda desta pequena cidade de chozos viña decindo que era unha pequena cidade, a onde viñan morrer os mais vellos dos lugares dos arredores. Por iso é coñecida tamén como a cidade dos mortos.
.       Chaman a atención os chocos de dúas medidas. Os mais grandes, onde poden caber tres ou catro persoas, son moi parecidos ós que hai no Suído perteñecentes ó mesmo concello. Estes eran uns refuxios para resgardarse das inclemenzas do tempo ós pastores que pasaban os días nos montes coudando do gando.
.       Pero o que é mais chamativo, son os pequenos que non teñen un interior de mais dun metro cadrado de superficie e medio de alto. Penso que serían para gardar os alimentos, roupa, cás, e aperos que necesitaban istes pastores.
.       Tamén me di unha persoa coa que falei, que o pasar preto un camiño de arrieiros, poderían ser escondrixos pro contrabando, tales como había na Cruz da grade enLalín, e que foron desfeitos cando se ampliou a carretera que vai ó Irixo.
.       As terras, parece que perteñeceron ó mosteiro de Melón, polo que a neveira, debería ser dos monxes perteñecentes á orde do Cister.
.       Todo o conxunto, Chozos, Neveira, Foxo do lobo, Petroglifos de Estacas, Mirador de Coto de Eiras, e Area recreativa de Chan da Cavada, son diños de visitar.

 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

CELEBRANDO A NOTE DE DIFUNTOS.

PARRAFEO ENTRE A MORTE MAIS EU! (Aviso a navegantes)
– A morte ándame seguindo,
pois ven a todos meus actos,
e dime que quer levarse,
a todolos meus contactos.
No na cagues, calavera,
que ata os pes e as maus me sudan,
ti non mos leves a todos…
Só os que non me saúdan!!!
– Estou dacordo contigo,
e penso que tés razón.
A ises que non te saudan,
levareinos pro panteón.
E xa te aviso, meu amigo,
que anque che deña coraxe,
levareime tamén a ises,
que non che len as mensaxes.
– Dígoche morte, que é,
xente que non se emociona,
dalles outra oportunidade,
e a ver se mañá reaccionan.
E a morte dixo:
Dacordo!!
Pero fareinos cinzas!!
Sé que mañá non saúdan,
ti, nada mais me avisas!!!
…….
Aquí, en Galicia, somos moi dados a copiar as tradicións foraneas, como se non tiveramos dabondo coas nosas. E chamámoslle “Jalo ven” ó que foi toda a vida o día de difuntos. Bueno, chamámoslle “Jalo ven” de momento, porque xa veredes como nuns anos convertímolo en “Jaloven Fest”… porque agora todas son “Fest”
É que os galegos somos así, e non hai volta que darlle.
En México non fan coma nós. Danlle ó jalo ise por onde o lombo perde o seu casto nome pola parte de abaixo, e celebran por todo o alto, xa que é unha tradición ancestral, o “Día de muertos” e fan coplas á morte, tal como facemos aquí polo Entroido ou polos Maios.
As coplas, inspíranse en conversas entre a morte e as persoas, á maneira das nosas regueifas.
O poema que puxen, é un bo ejemplo.
Así que xa sabedes, en canto veña o Jalo ese, coitelada ó pescozo e pro forno con el!!!
…………
RESPONSOS PARA FEDERICO DO OUTEIRO.
SOLISTA Morreu Federico, quedou o fillo.
CORO Quedoulle o chupe de monaguillo.
SOLISTA In venerémolo logo.
CORO Venerémolo cantando, xantando e bebendo.
SOLISTA Do ceo caeu un garrafón.
CORO Cheíño de viño pra ocasión.
SOLISTA Ave.. ave… a beber viño.
CORO E botémoslle un pouco polo fuciño.
SOLISTA Cinco euros de propina seguros.
CORO Que sí, para poder comprar uns puros.
SOLISTA E si lle cantamos un bó rato.
CORO A viuda paga outros catro.
SOLISTA E si o difunto é muy rico.
CORO Cantámoslle un chirivico.
SOLISTA E si o difunto é muy probe.
CORO Tanto cantar xa nos fode.
SOLISTA Si temos pecados, mellor nos será confesalos.
CORO Aproveitemos a ocasión pra se confesar.
SOLISTA E despois matemos a fame.
CORO Que con fame non hai quen cante.
SOLISTA Pois xantaremos no Pipeiro.
CORO Un bo pulpo e carne o caldeiro.
SOLISTA E aceite aceitorum.
CORO E pimento pimentorum.
SOLISTA Follas de loureiro a eito.
CORO E xa está o rustrido feito.
SOLISTA Deasile, deasile, si é tonto que espabile
CORO E si é pobre e non ten nada botemoslle terra na cara.
SOLISTA Adeus amigo Federíco
CORO Sexas pobre ou sexas rico, enterrámosche o forico
TODOS Amén
SOLISTA As misas o 18 de xullo
CORO Que é cando dan máis propina
TODOS Amén

TOURÓN – PONTE CALDELAS (Lenda de Santa Bárbara)

..      Visitando o conxunto arquitectónico que hai na igrexa de Tourón, chamou a miña atención unha santiña que está encaixada na parede da parte traseira da igrexa. Pois nunca vira un santo aí. Sempre no frente, e nalgúns casos nun lateral, pero nunca na parte traseira.
..      Según me conta o señor Manuel Chamadoira, que andaba por alí dando unha volta, no ano 1727, apareceu unha imaxe de Santa Bárbara feita de pedra, entrerrada a carón dunha fonte que hai a uns 50 metros da igrexa, e que se coñece como “Fonte Santa”
..      Os veciños, limpárona ben, e levarona para igrexa, poñéndoa no altar, e quedando así de cu pra fonte. E tal foi a sorpresa dos veciños, cando pro outro día, viron a imaxe da virxe outra vez na fonte. Volveron collela, e volvérona para igrexa, aparecendo na fonte de novo pro outro día mais.
..      Este feito, seica aconteceu unhas cantas veces, ata que a última vez que o fixeron, descargouse unha enorme tronada sobre a parroquia que durou toda a noite.
..      Entón, os veciños, decatáronse de que o que quería Santa Barabara, era estar onda a fonte, e acordaron facer unha peana na parte traseira da igrexa, e poñer a santiña mirando pra ela.
..      E alí se pode ver hoxe. Dende onde está, mírase a fonte, e dende a fonte, mírase a Santiña.
..      A última foto, está feita dende a “Fonte Santa”

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

NOITE DE MEIGAS E BRUXAS EN DONRAMIRO (Lalín)

NOITE DE MEIGAS E BRUXAS EN DONRAMIRO (Lalín)
..    Aproveitando que hoxe é a noite mais meiga e con mais lendas do ano, contaba a miña nai, que na parroquia de Donramiro, xa fai moitos anos, había unha casa na que vivian tres irmaus, e que pola noite no fallado seica se escoitaban sons de cadeas, e non se sabía moi ben polo que. Se non lembro mal, a casa chamábase a casa dos Palmaz ou Parmaz.
..    Unha das lendas que me contaba sobre esa casa era, que unha noite, deixaron o chau estrado de fariña triga, e que pro outro día, apareceron nela as marcas das cadeas, polo que decidiron chamar ó cura da parroquia para que bendicira a casa, como así fixo.
..    Dende aquel día, non se volveron escoitar mais sons.
..    Eu metíame con ela, e dicialle que a ver se o cura, de paso que bendiciu a casa, puxo unhas ratoeiras sen que ninguén o soupera.
..    Estes sons, escoitábanse en moitas casas, según contaban cando eu era mozo. E dicíano sobre todo, cando algunha persoa morrerría sen cumplir unha promesa relixiosa feita. Entón, a súa ánima, penaba pola casa en diante, ata que calquera familiar cumplía a promesa feita por ela.
..    Dende que as casas se modernizaron, e fixéronse as placas de formigón e bloques, deixaron de escoitarse as ánimas en pena.
..    Pero ises sons, forman parde da multitude de lendas tan fermosas coas que conta a nosa tradición oral.
..    Que teñades un bo día.

PORTALÉN (Porta do mais alá)

PORTALÉN (Porta do mais alá)
..      Onte andiven pola Serra do Cando, e na cima do Seixo, fun dar á Porta do Outro Mundo.
..      Según a lenda, os vivos estamos do lado Norte da porta, e os mortos do lado Sur, e di tamén que o que a pasa , ten que volver pro lado Norte e non quedar na parte Sur porque pasaría a formar parte do mundo dos mortos.
..      Eu sentín curiosidade, e pasei a porta pro outro lado pra ver se me atopaba por alí con algún amigo dos que xa me faltan, Pero se vos digo a verdade, non sentín nin sentín nada especial, nin me atopei con ninguén.
..      Agora eso si. Por se o caso, volvín pro lado Norte. Non fora ser o demo…!!
..      Que eu non creo nas meigas, pero habelas, hainas.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

O PAN E A SÚA BENDICIÓN

.. Cando era cativo, o único pan que tiñamos, era o que se facía na casa: De broa e de centeo. E ó de broa, tamén se lle misturaba centeo porque se non, a masa feita con millo solo, non pegaba nin con cuspe.

.. O único día que se comía pan trigo na casa, era polo día da festa. Ese día era o único do ano en que se comían bistés de tenreira e pan trigo. Amais cando ibamos á feira cos nosos pais, e comiamos o pulpo.

.. O pouco trigo que se sementaba daquelas, era pra vendelo na feira e mercar outras cousas de mais necesidade.

.. Na miña casa paterna de Muimenta, tiñamos panadería. E lembro que viña a xente da aldea, cun saquiño de trigo pra facer un molete de pan o día antes da festa.

… Pois ben. Eu non sei se é polo tanto que comín de cativo, que agora, nono podo ver diante. Prefiro pasar sen pan, a comelo de centeo. E debe ser o pan de moda, porque agora, a meirande parte do que se fai, é de centeo. Xa sea solo, ou misturado con semente de ldiñaza, noces, uvas pasas, etc.

..  E agora, aproveitando de cando se facía o pan na casa, tamén me lembro de cando se amasaba a fariña e poñíase a levedar na artesa antes da fornada, a relixiosidade dos nosos ancestros, levaba a que unha vez feita a masa, e antes de tapala cunha manta de liño para que non enfriara, facíaselle unha cruz (nalgúns sitios, tres) na parte de riba da masa, ó tempo que se decía a seguinte letanía: ”San Mamede te levede, San Vicente te acrecente e san Xoán te faga pan”

..  Despois, cando se facían os moletes para metelos no forno, a parte da masa na que tiña dibuxada a cruz, sempre quedaba pro lado de riba. E unha vez cocido o pan, e cortado enriba da mesa, os anacos, nunca se poñían coa corteza pra baixo porque era pecado.

… Aquel si era pan. Un pan que sabía o mesmo o día que se facía, que catro días despois.

ERMIDA DA XESTOSA (Covelo)

..      A fermosa capeliña e o seu recuncho, atópanse na parroquia de Prado no concello do Covelo. Según unha referencia do cartaz indicativo, é a capeliña mais alta da provincia, situada por riba dos 900 mts.

..      Data do século XVI, cadrangular, e cun gran arco de medio punto que marca a entrada.

..      Ó entrar no recinto da capeliña, o primeiro que se atopa é un enorme penedo, cunha cruz labrada nél, e outra asentada na súa cima, e mesmo frente déla, un merendeiro con unhas mesas dus 30-40 mts. de longo dos comuneiros do lugar, pro xantar do día da festa.

..      Na parte dereita da capeliña, hai un pequeno pendello, onde unha tella coa Virxe pintada nela, pende da parede interior.

..      E na parte traseira, nunha rocha, está labrado un sartego, que se supón que labrou o eremita que viviu alí.

..      A auga diste sartego, di a tradición que cura as verrugas, e pra elo, hai que levar un anaco de pan duro, mollase na auga, e frótanse con él as verrugas do corpo, o tempo que soi di: “Verrugas traio, verrugas vendo… aquí quedan, e eu, voume correndo”

..      Dende calquera lado do entorno, hai unhas impresionantes vistas das terras de Covelo, e das serras de Avión e do Suído.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

SAN ANTONIO, SAN GONZALO E SANTA ANA.

SAN ANTONIO, SAN GONZALO E SANTA ANA
.       Contan os mais vellos do lugar, que cando Deus repartiu as competencias que lle corresponderían a cada santo, cometeu un erro. Un erro de duplicidade, xa que otorgoulles sen decatarse, as labouras de casamenteiro a dous santos ó mesmo tempo: a San Antonio e a San Gonzalo.
.       O conflicto que creou entre os dous santos, foi tan grande e chegou a tal punto, que cando unha moza lle pedía a un deles pra se casar, o outro sentía tantos celos, que armaban tal regueifa, que ata resoaban os berros na terra.
.       Sabendo Deus do asunto, e sentíndose culpable de semellante desfeita, chamounos ós dous, e tomou unha decisión salomónica: Concedeulle ao San Gonzalo as labouras de casamenteiro das mulleres vellas, a ó San Antonio as das novas,
.       San Pedro, que amais de ser o encargado de gardar as  chaves do ceo coñece todos os idiomas do mundo, é o encargado de escriturar as actas das xuntanzas celestiais, e escribíu o conto en portugués e á maneira dun cantar de cego, deste xeito:

Santo Antônio ficou bravo
onda Deus foi reclamar:
– Em assuntos de noivado,
e casório ao pé do altar,
São Gonçalo ainda acaba
ocupando o meu lugar…
O Senhor sorriu e disse:
– Toniquinho, não esquenza:
Você casa as que têm vinte,
ele casa as de cinquenta.
Você para em vinte e nove,
ele assume até os noventa.
Pois não é que o tal acordo
fez o céu se encher de graça?
Os dois santos se abraçaram
e até hoje, sem pirraça.
Santo Antônio acode a uva,
São Gonçalo, a uva passa.

….    E por eso, esta estrofiña que vou pór de seguido, e que perteñece ao cantigueiro tradicional portugués, non ten moito sentido, xa que ningún dos dous santiños pode meterse nas competencias do outro.

Sao Gonçalo de Amarante,
Casamenteiro das velhas,
Porque não casas as novas?
Que mal te fizeram elas?

.       Pero o conto non remata aquí, porque durante a xuntanza, e atopándose Santa Ana presente, xa que era a encargada de que estivesen sempre cheas as cuncas do viño de Deus de de San Pedro, díxo en voz alta e dirixíndose a Deus con todo o respecto: Señor, a min aínda non me dou encomenda algunha. E Deus tan sabio él, metendo o dedo índice na orella e sacudíndoa ben, preocupado porque xa estaban todas as encomendas repartidas, respostoulle:
.        – Pois xa está o asunto arranxado miña queridiña Ana. Ti serás a casamenteira das viudas.
.       – De cales señor, das novas ou das vellas…
.       – Tanto das novas coma das vellas, que non quero enredos e cometer o mesmo erro outra vez.
.       E iste, e non outro, é o motivo polo que San António é o casamenteiro das novas, San Gonzalo o das vellas e Santa Ana a casamenteira das viudas.

– O romance ou cantar de cego, ensinoumo un bo amigo cantor portugués: Toniño Zambujo . Pró conto, inspiroume un dos trasnos que durmen na carballeira da Chan, no Caritel de Ponte Caldelas.

SAN CIBRAN DE TOMEZA – PONTEVEDRA

           O monte de San Cibrán en Pontevedra, atópase na Parroquia de Tomeza, no lugar de Lusquiños, a un par de km. dá cidade. No seu cumio hai unha ermida na que se venera ao santo, e onde se celebra unha romaría os Luns de Pascua.
           Ata hai uns anos, xunto coa do San Benito de Lerez, eran as romaxes campestres pontevedresas por excelencia, chegando mesmo a ser festivo medio día para que a xente fose a pé ao monte, para gozar da primeira romaria do ano, onde se ía degustar ademais dunha boa merenda, a rosca de Pascua, e de paso, cumprir co santo como ben marca a tradición.

           A imaxe do santo que se atopa na ermida, é unha imaxe moi pequena, aínda que segundo os veciños de tomeza é un santo moi grande de corazón ademais de moi milagreiro, sendo o mellor santo para quitar o mal de ollo e o meigallo dun xeito moi chamativo. Para iso, o penitente, ten que dar nove voltas ao redor da capela e a cada volta completa, botar unha pedra ao tellado, cumplíndose o seu desexo se as nove pedras quedan enriba dél. Para espantar o meigallo das casas, véndense a pé da ermida, uns ramiños de loureiro, herba Luísa, Fiuncho…que se bendícen durante a misa.
           Segundo parece, debido ao tamaño das pedras que se botaban ao tellado, había que arranxalo despues de cada Romaxe, polo que se decidiu poñer gravilla nunhas cestas nos arredores da ermita, para amortecer no posible os danos. Agora, estas pedriñas forman parte da penitencia pero parece ser que nun comenzo, tiñan como obxeto non trabucarse nas voltas que se daban, e así poder completar as nove sin erro.
           A romaría, cambiou moito dende hai trinta anos, pois fíxose unha estrada ata o alto do monte e xa non se ven as moreas de mozos e mozas pola rúa da estacion ou polo Marco cargando a cesta coa merenda para subir o monte a pé e pasar alí o día.
           Agora os romeiros, chegan en coche e xántan nos distintos chigres que se montan para ese día.

           O que si, segue a ser un lugar con unha vista privilexiada sobre o val do Rio de Tomeza. Fai uns anos fíxose un mirador, dende onde hai unhas fermosas vistas da cidade de Pontevedra e Figueirido así como todo o val por onde serpentea o rio.