CANTANDO NAS TABERNAS. . Dende o mes de Novembro, estou vivindo e disfrutando das cantigas tabernarias tal como as coñecín de cativo alá pola taberna de Souto na Agolada, pola taberna do Reino en Cadrón (Lalín), e cos meus curmáns de Moneixas na taberna de Pachín. . E solo por poñer tres exemplos, porque polas tabernas das parroquias de Lalín, como nas de tantas e tantas outras, cantábase moito no tempo de lecer despois de facer as labores da casa. . A cousa é moi sinxela. Xuntarse cuns amigos, chamar por teléfono a unha destas tabernas dos arredores das vilas, e preguntar se se pode e deixan cantar. . Se che dín que sí, como é na meirande parte dos casos, pois na tardiña alá polas oito, aparecemos, sentámonos nunha mesa, empezamos a cantar, e que me leve o demo se non disfrutan e disfrutamos os que estamos alí, cantando as cantigas que todos sabemos. . E non importa cantar ben ou mal. O conto é cantar, e que a xente disfrute da música da Nosa Terra. . A instrumentación? Pois case ningunha, ou ningunha como podedes escoitar no video que acompaño. Có son das cuncas, das mesas e das palmas chegan dabondo, e se non: Unha guitarra, unha acordeón, e calquera instrumento de percusión, ós que hai que acarñar e non petar, para que non molesten as cantigas. Que unha cousa é acariñar un instrumento musical, e outra moi distinta, aporrealo!! . E o millor de todo, é non avisar a ninguén nin dicir en onde é a taberna a que se vai, porque se non, aparecen os seguidores e a xente de sempre, e as cantigas tabernarias, perden a esencia do que son, e convírtese a cousa nunha especie de concerto entre amigos. . O bo disto é, que nunca se molesta a ninguén. O que quere cantar canta, e o que non, que escoite. E se alguén di que molestamos, recollemos aparellos, a outro lado e todos tan contentos. . O pasado luns en Meaño, e o venres nunha taberna de Mourente, vivín a música, como facía moitos anos que non vivía. Chegamos as sete, e ata as 11, música a toda mecha. E as tabernas ateigadas de xente que ou cantaba, ou escoitaba, ou pedíache que cantaras unha cantiga que sabían. . O millor de todo é que na de Mourente, e según me contaron despois, que nesa taberna á que eu nunca fora, xógase moito a partida. Pois mentras estivemos alí, non houbo partida ningunha, o que quere dicir que disfrutamos todos da mesma música que nos xungue dende que nascemos. . Por se fora pouco, ata case non podemos beber tódalas cuncas de viño ás que nos convidaron. Pago por pago… eu cántoche e ti dasme de beber . Non vou dicir o nome das tabernas onde vamos, porque son tabernas con clientela fixa e “familiar”, pero nas sete que levamos ata o de agora, tanto no Deza coma en Pontevedra, pedíronnos volver outro día. Cousa que faremos, antes de que cada ún dos compoñentes dos grupos se dedique ós seus concertos do verán. . E aí seguiremos!! . Que nunca morra a Nosa Tradición Musical, na que as tabernas tiveron moito que ver no seu mantemento!!
AS ANDURIÑAS XÚNTANSE, E PREPÁRANSE PARA EMIGRAR!!! …. Lonxe dela, de pé sobre a popa dun aleve negreiro vapor, emigrado, camiño de América vai o probe, infelís amador. I ó mirar as xentís anduriñas cara a terra que deixa cruzar: “Quen puidera dar volta -pensaba-, quen pudera convosco voar!…” Mais as aves i o buque fuxían sin ouír seus amargos lamentos; sólo os ventos repetían: “¡Quen puidera convosco voar!” … (Anaco do poema “Unha noite na eira do trigo” de Curros Enriquez) – O poema, foi musicado por Xosé Castro “Chané”, que xunto con Curros, foron emigrantes en Cuba. A cantiga, acabou sendo tan popular, que a tradición modificou o primeiro verso “No xardín unha noite sentada” por “Unha noite na eira do trigo” que rematou sendo o título da cantiga. O tema do poema é a separación dos amantes por culpa da emigración. Mentres o mozo emigra a América, a rapaza queda chorando en Galicia, cun desenlace tráxico por parte de Amador. ….. Dun amor celestial, verdadeiro, quedou sólo, de bágoas a proba, unha cova nun outeiro i on cadavre no fondo do mar. ….. Curros e Chané, que coincidiron na emigración en Cuba, na música e na poesía, tamén descansan xuntos no cemiterio do Santo Amaro da Coruña.
DECLARACIÓN DE INTENCIÓNS, SOBRE O MACHISMO NA NOSA MÚSICA TRADICIONAL. .. Dun tempo a esta parte, parece que dende certos círculos estremistas, tentan cambiar a nosa tradición musical tachandoa de machista… Así, sen mais, e coma quen non quere a cousa!! .. – Parece que molestan as estrofas dos curas maila criada. .. – Non se entenden moitos dos cantares e romances de cego que falan de amoríos. .. – Censúranse estrofas de Muiñeiras, Alalás, Parrafeos, etc. .. – Aborrécense cantidade de certas regueifas. .. Grupos de música, e músicos en xeral, cambian as estrofas dunha cantiga, porque algunha persoa malencarada, tachounos de machistas ó baixar do escenario. .. A min, xa fai anos na Radio Galega, unha moza duns vinte anos, díxome algo tan absurdo, como que a cantiga do mandil da Carolina era machista porque realza unha prenda de vestir, que simboliza a esclavitude da muller no rural, sen saber nin siquera, que a cantiga fala dunha saia e non dun mandil, que pro caso é o mismo. Anque se fora a saia, diríame que e un simbolo das violacións nas casas. .. Eu, anque son doutros tempos e doutra cultura, penso que soupen adatarme ben ó andar dos anos. Pero non por eso, vou deixar de cantar as estrofas que dende certos círculos tachan de machistas. Xamais o farei! E nunca renunciarei a calquera copla tradicional por moi machista ou feminista que sexa, mal que lle pese a quen lle pese. .. A tradición musical, no meu pequeno entender, non é unha foto fixa do que había hai 100-150 anos e da que dís gústame ou non. A tradición musical é un ente tan vivo como o pobo que a vivíu e vive. .. Se un pobo, non se sinte identificado con ela, como pasa niste caso, ésta non ten sentido. As tradicións musicais deben ir cos tempos, coidalas e respetalas, e se se cambian deixan de ter sentido, e convertiranse en folclore. .. Que “O paraugas do Xosé” ten contido machista? Pois claro. E a “Lista de Schindler” contido fascista. Que facemos, queimámos as partituras e cintas dún e outra? E que facemos, con Les Lutriers por decir “Los coros de novicias, se miran pero no se tocan” .. Así que, como xa dixen, seguirei cantando ata que morra, todo tipo de cantigas tradicionais, mal que lle pese a tantos e tantas aprendices de Manuel Fraga. Dictador e censor durante moitos anos, dende aquel famoso Ministerio de Información e Turismo. … E xa para rematar, aí van unhas estrofiñas do “Latín Canteiro” (Verbo xido) moi… pero que moi machistas:
O pinrelo foi ó monte, con gañas de carifaixo, e alá entre unhas uzes, puxo a pinrela por baixo.
O piruleiro vai alto, o Xarabelo nun ven, a culpa é da cañeira, que o cañeiro non a ten.
A pulenca do sinfoso, sinforosa cantu quer, sinforosa contra a nitra, como se lintra á muller.
Pola noite na zingada, eiche botar unhos purrios, i eiche deixar a estrabela, colorada coma os murrios.
Verbo xido miña purria que intervas por areona, eiche de anisca-los currios, e pindarche na morrona.
E unha das tres cantiguiñas que fixen durante o confinamento.
Niste caso, dedicada ó día da Patria Galega que celebramos o vindeiro día 25, e feita dun poema do meu amigo e compañeiro Baldomero Iglesias Dobarrio (Mero), do seu poemario “RECENDOS DE LUZ E SOMBRAS”
Espero que vos guste e que a compartades se vos presta.
Que teñades bo día da Nosa Patria, moitas grazas, e unha aperta para todos.
IR ÓS FURANCHOS É UNHA RELIXIÓN!!! … Acabo de mirar un video onde uns mozos, píden ós seus pastores que intercedan pra ter misa católica, que necesítana para limpar a súa alma… E paréceme moi ben, claro que si! … Eu respecto as ideas e relixións de cada quén, xa sexa Católico, Protestante, Ortodoxo, Sunita, Chiita, Budista, Theravado, Xudaista, Hinduista, Chinés, ou de Lalín. … Creo que todo o mundo ten direito a practicar por un igual, a relixión na que creé. … Pero é que eu, creo nos furanchos. Son a miña relixión. … Amais, istes si que existen de verdade. Non fai falta inventalos nin miralos en estampiñas ou figuriñas de barro e madeira… están aí, ó lado da casa, ou coma moito, a un par de litros de gasolina de distancia! … Para moitos de nós, os furanchos, son unha auténtica relixión, e veñen sendo algo así coma os nosos lugares de culto. … Neles acóllen o furancheiro (O noso Pastor) cos brazos abertos, coma bos feligreses que somos, e xuntos, confesamos os nosos pecados e perdonámonos os úns ós outros, así coma os furancheiros perdonan (as veces) as nosas débedas se non son de moita cuantía.
Amais, neles purificamos os nosos corpos por dentro e bendicímolos por fora. … O viño tinto, ben sendo o noso sangue. E o Branco, pois eso… os glóbulos da mesma cor. … E os furanchos, si que son milagreiros… bufff, se eu vos contara… teño mirado algún feligrés chegar con cara de difunto, ou como se o mataran de morte ben morrida, e a media hora de recollemento, bailar enriba da mesa coma se lle estivera dando o demo co rabo. … E a música cultural-relixiosa que temos? Eso si que é unha auténtica gozada… empezamos facendo “gorgoritos” coa cunca na mau, e despois de repetir tres ou catro cuncas, rematamos con uns cantos gregorianos miudiños fermosísimos. … E no imposto da renda, tería que haber unha casilla, que marcaríamos cunha equix para subvencionalos coma os coles dos curas, e así, baixar o prezo da cunca vinte ou trinta centimos. … Pois eso, meus queridos amigos, como diría Felix R. De la Fuente, falando dos paxaros. Que non estou en contra de que cada quen reclame o culto que cultiva. Agora, eso si, o mesmo trato para todos por un igual. … Temos todos o mesmo direito nas nosas creenzas, según esa cousa tan rara de usar e tirar, e que cada ún interpreta da maneira que mellor lle convén, e cando mellor lle conven, que lle chaman Constitución. … Así que se abren lugares sagrados como as Igrexas e Mezquitas, ou Templos Mormóns, Budistas, Hinduistas ou Maias, pois que abran os furanchos tamén. … É de lei!!! … Dixen…
HOMENAXE A SUSO VAAMONDE ……O pasado día 16 de Febreiro, por mor do 20 cabodano do seu pasamento, tivémoslle unha homenaxe en Regodobargo (Ponte Caldelas) ó seu fillo predilecto Suso Vaamonde, e déuselle o seu nome á Casa da Cultura do lugar. ……Alí, pese ó día de invernía que tivemos, xuntámonos unha boa remesa de amigos, que xunto ás irmáns e irmaus de Suso, convertimos a homenaxe, nun fermoso día de recoñecemento ó cantor, entre poesía, música, amizade e lembranzas… moitas lembranzas, e moitos sentimentos compartidos!!! ……Antes, o día 14 ás 13’00 h. en Radio Nova, fixéron un programa dedicado á súa vida e andanzas musicais, no que tiven a ledicia de participar e cantar algunha das súas canatiguiñas, amais de falar e contar algúnhas das cousiñas do amigo, que se foi fai 20 anos, pero que segue na nosa memoria. ……A cantiguiña “Cantiga de amigo” é un fermoso poema que lle dedicou Mini Rivas, que grabou “A Quenlla” no seu disco “Silencios na memoria” e que eu recupero pra ocasión.
CANTIGA DE AMIGO ……As cinzas do cantor Suso Vaamonde, amigo e compañeiro, foron botadas ó río Oitavén polos seus amigos, un primaveral día de inverno. ……O río que acolléu a súa infancia, acolléu tamén os seus restos. ……Nel mora como unha xacia, e a súa música, e a súa enorme persoa, camiñan coa auga cara o mar da inmortalidade.
Baixan as augas caladas
do cantor van namoradas
e a troita no areal.
Baixan as augas mainiñas
do cantor namoradiñas
cantigas para o mar.
O inverno no triste día
quixo esquence-la invernía
e a primavera a raiar.
E os amigos na camposa
fixeron leito de rosas
e as cinzas cara o mar.
E cando a neboa se apouse
e a paz no Oitavén repouse
o silencio cantará.
A lontra fará o seu niño
e danzará en remuiños
ó son dese teu cantar.
E pousado no ameneiro
o cuco teu compañeiro
non parará de cucar.
E os muiños e as maquías
roularán coma nos días
en que a fartura era pan.
HOXE CHORA A MUSICA TRADICIONAL EN PONTEVEDRA. ……..Choran as gaitas, e as pandeiretas e tamboriles… e choran os bombos mais ca ningún outro instrumento.. ……..Foisenos “Chicho” o bombeiro de toda a vida dos “Alegres” de Pontevedra. ……..O “alegre” que eu mais tratei, e choro a súa perda como amigo, pero mais ca nada como músico. E mentras escribo esto, estounos escoitando nunhas grabacións que teño feitas no Teatro Principal de Pontevedra, porque a música é profundamente evocadora e produce emocións moi intensas… amor, tristeza, e ata pena e dor. ……..A través das cancións intentamos drenar a dor, para conectarnos con esa dorosa sensación da que nos arrebatan os asuntos da rutina diaria. A música conectanos dun xeito moi profundo coa dor do loito e faino, ademais, dun xeito espontáneo, case sen intentalo e querelo. ……..Algunhas persoas buscan a música para chorar e deixar voar os sentimentos, porque ponas en contacto coa dor da perda, mentres que outros afastanse dela polo mesmo motivo. Isto non é bo nin malo en si mesmo. Conectar coa dor de perda a través da música pode ser tan beneficioso como facer un exercicio de introspección ou quedar con tristeza e pena sen intentar evitalo. ……..Por eso, mañá cando sexa soterrado, serao na compaña de moitos amigos gaiteiros que botarán ó vento esas notas en forma de bagoas colgadas dun pentagrama, para despedir ó amigo, ó músico… Ó GAITEIRO… A “CHICHO” O BOMBEIRO DOS ALEGRES. ……..A miña aperta mais fonda e sentida, para toda a familia e amigos dos “Alegres” e moi especiais para os seus fillos e irmaus, e mais pra Julio e Carlos, dous dos “Alegres” tamén de toda a vida. ……..Ata sempre, compañeiro músico!
Entre O Castelo e Muimenta 