Tag Archives: Lalín
NOITE DE MEIGAS E BRUXAS EN DONRAMIRO (Lalín)
NOITE DE MEIGAS E BRUXAS EN DONRAMIRO (Lalín)
.. Aproveitando que hoxe é a noite mais meiga e con mais lendas do ano, contaba a miña nai, que na parroquia de Donramiro, xa fai moitos anos, había unha casa na que vivian tres irmaus, e que pola noite no fallado seica se escoitaban sons de cadeas, e non se sabía moi ben polo que. Se non lembro mal, a casa chamábase a casa dos Palmaz ou Parmaz.
.. Unha das lendas que me contaba sobre esa casa era, que unha noite, deixaron o chau estrado de fariña triga, e que pro outro día, apareceron nela as marcas das cadeas, polo que decidiron chamar ó cura da parroquia para que bendicira a casa, como así fixo.
.. Dende aquel día, non se volveron escoitar mais sons.
.. Eu metíame con ela, e dicialle que a ver se o cura, de paso que bendiciu a casa, puxo unhas ratoeiras sen que ninguén o soupera.
.. Estes sons, escoitábanse en moitas casas, según contaban cando eu era mozo. E dicíano sobre todo, cando algunha persoa morrerría sen cumplir unha promesa relixiosa feita. Entón, a súa ánima, penaba pola casa en diante, ata que calquera familiar cumplía a promesa feita por ela.
.. Dende que as casas se modernizaron, e fixéronse as placas de formigón e bloques, deixaron de escoitarse as ánimas en pena.
.. Pero ises sons, forman parde da multitude de lendas tan fermosas coas que conta a nosa tradición oral.
.. Que teñades un bo día.
DENDE O MEU SOFÁ
DENDE O MEU SOFÁ.
…… Moitas veces, cando as miñas fillas eran cativas, e escomenzaban a estar de actualidade todas estas cousas tan modernas que temos para enredar no tempo de lecer, preguntábanme que, en qué enredabamos e a que xogabamos os nenos do meu tempo se apenas funcionaba a TV, non había Tlf. (Bueno, habíao na taberna) e non tiñamos internet nin rabos de gaitas. Eu tentaba esplicarlles, que tiñamos os nosos propios xogos, e que non nos aburriamos nada, porque eran xogos de compañeirismo e onde participabamos todos os rapaces da aldea.
…… Dame que nunca o entenderon
…… Pois ben. Ven isto a conto, porque estou pensando na xentiña do ano 1918, cando aquela gripe coñecida como a peste, levouse a tantos por diante.
…… Hoxe o meu bo amigo Daniel González Alén, puxo un fermoso artigo no seu muro sobre dela, onde di que solo en Lalín, morreron un cento de persoas, dos que 14 eran da parroquia de Sello.
…… Como farían sen os medios de comunicación e información que temos agora, e sen todos istes enredos que temos nas casas para pasar o tempo mentres estamos pechados, e sen os medios sanitarios e desinfectantes que temos agora.
…… Bueno, podo imaxinalo: Sentarse ó pe do lume na lareira, contar uns contiños… e esperar!!!
…… Que teñades un bo día, e ogallá nos vaia ben a todos.
…… Unha aperta
MENUDA PEZA… O ALCALDE DO DEZA
MENUDA PEZA… O ALCALDE DO DEZA
Gasta o alcalde,
en comendadores,
os euros que “birla”
ós labradores.
Gasta o alcalde,
en ricas ceas,
o que rebaña,
polas aldeas.
Gasta o alcalde,
en copas e viños,
os cartos que cobra,
ós probes veciños.
Gasta o alcalde
os cobros que impón,
en facer un cocido,
pra tanto lambón.
Gasta o alcalde,
en traer de Madrí,
un par de larpeiros,
habendos aquí.
Gasta o alcalde,
nun gran cocido,
pra que os amigos,
veñan a mantido.
Gasta o alcalde,
en presumir…
E os probes gandeiros,
sen ter que vestir!!
Gasta o alcalde,
con pouco sentido.
Saelle de balde,
que sempre é elexido
Gasta o alcalde,
con tanta emoción,
que ata se cré,
“O gran faraón”
(Retrouso)
Ogallá que lles sente,
tan mal o cocido,
que fagan de ventre,
polo calzoncillo.
O alcalde de Madrí, papador oficial do cocido de Lalín por méritos propios, alleos, habidos e por haber
Á gran Benedicta Sánchez (A avoa de todos nós), noméana tamén comendadora, para mitigar efectos.
O APARELLO DE RADIO
O APARELLO DE RADIO
Silverio, era un rapaz dunha fermosa aldea da outra veira do Rio das Abellas alá por Lalín, que como todos os mozos por aquel tempo, traballaba na casa axudando aos seus pais nas labores propias das aldeas pra poder sair pra diante, e ter un anaco de pan que levar a boca despois da fame que deixara a guerra civil. Dorinda, era unha fermosa rapaza dunha parroquia preto da de Silverio, e á que lle andaba a facer as beiras de cando en vez.
Unha mañá, cando facía un par de anos que rematara a guerra, e despois da misa do domingo, unha parella da Garda Civil, animaba òs mozos das aldeas a que fosen a Lalín para apuntarse e poder mellorar o porvir sendo gardas. Silverio, despois de consultalo cos seus pais, decídíu apuntarse coa idea dun millor futuro fora da aldela, xa que o único traballo pra probar sorte que había por daquelas, chamábase “emigración”
Dito e feito, apuntouse pra garda, levárono pra academia, e botou un par de anos fora. Despois diste tempo, volveu sendo garda civil e destinado para o cuartel de Pontevedra. Tomou relacións serias con Dorinda e casaron no ano 45. Venderon aos seus irmaus a parte que lles correspondía da herdanza, e cos cartos, mercaron unha casiña xunto con un bo anaco de leira en Tomeza, unha pequechiña parroquia preto de Pontevedra. Mercaron media ducia de vacas, unhas galiñas e un par de porcos da ceba, pra levar a vida tal como facían en Lalín. E a vida foilles ben, xa que todo o que se colleitaba na casa engadido ó soldo de Silverio, ata lles daba pra aforrar unhas boas cadelas na contiña que tiñan no banco.
Tiveron tres fillos. O maior, Dositeo, decidiu emigrar a Suiza xunto con un compañeiro e veciño. Alí fóronlle moi ben as cousas e alí segue, pois casou cunha moza Suíza, e alí naceron tamén os seus fillos. Según teño escoitado, xa fai moitos anos que non ven por aquí.
Os meus pais visitábanos moi a miudo, pois coñecíanse dende cativos xa que eran dunha parroquia veciña, amais Dorinda, era prima segunda da miña nai.
Nunha desas visitas, o meu pai preguntoulle a Dorinda:
– Qué, como lle andan as cousas a Dositeo alá pola Suiza.
– Ben, moi ben. Aínda antes donte, un veciño de eiquí do lado que está con el alá, e que veu uns días de vacacións, trouxonos unha carta e un paquetiño con un aparello de radio, pois o que temos, xa vai vello. Magoa que se esquenceu de mandarnos o cable para enchufalo e nono podemos acender. En canto vaia Silverio a Pontevedra, terá que mercar ún.
O meu pai, pedíulle que llo ensinara e decatouse de que aquel aparello de radio era un transistor, pero non traía as pilas postas. Díxolle que non se preocupara que xa se encargaba él. E foise, a unha taberna que había a 500 metros dalí que se chamaba a de Pepe do Marco. Hoxe segue como bar… nada que ver coa taberna daquelas. Mercou unhas pilas e volveu de seguida. Pediulle a Dorinda que lle trouxera o aparello de radio outra vez, púxolle as pilas, e o homiño da radio empezou a falar e os músicos a tocar.
Contaba o meu pai, que Dorinda, non facía mais que mirar darredor do aparello, pero que non decía nada. Ata que Silverio lle preguntou:
– Que andas a facer, que xa fai un anaco que non fas mais que mirar pro aparello e non dis nada…
– Estou mirando por onde raios entrou a xente que está tocando dentro se non hai ningún cable por onde entrar.
– Non é un conto. A cousa foi certa, i eu cóntovola tal como a miña nai ma contou a min, anque os nomes das persoas non corresponden coas da realidade.
A MOZA, POLA TABERNA
A MOZA, POLA TABERNA
Unha noite de inverno desas de tronada,
tentáronme as ganas de ir á Agolada.
Pra ver unha moza, inda mais feiticeira
ca rosa mais rubia de toda a roseira.
Cheguei ó Arnego, e brinquei polo rio,
e pasei Vilariño sen medo nin frio.
Empezou a chover e busquei un cuberto,
e pechei o paraugas que levaba aberto.
Alí adormiñaba un arado e un carro,
e arrimeime a unha roda pra liar un cigarro.
E buscando o tabaco pola chaqueta,
ouín o “tris-tris” dunha pandeireta.
Pois preto, moi preto, de onde a escoito,
está, onda a ponte, a taberna de Souto.
E alí van as xentes de Cadrón e o Castelo,
e doutras aldeas darredor do Farelo.
Así que, esquecéndome dos meus amores,
fun pra taberna, pronda os labradores.
Papar ovos fritos con migallas de millo,
e “mollar a palleta” cuns grolos de viño.
Que no hai mellor cousa, pra mentras te abrigas,
que botar cos amigos, un par de cantigas.
E comer e beber, ata quedar fartos,
anque ó longo da noite, quedemos sen cartos.
Nesta casa, na vella Ponte Vilariño, estaba a taberna de Souto.
A cantiga está inspirada nun poema de Antonio Noriega.
A OVELLA BRINCADEIRA
A OVELLA BRINCADEIRA
…… O señor Fidel, dedicouse toda a súa vida á cria de ovellas e cabras. Era herdanza do seu pai e avo, que xa dende facía moitos anos, abastecían de carne aos restaurantes e carnicerías de toda a bisbarra do Deza.
…… Fidel, chegou a ter un rebaño tan grande, que cando pacían no monte da costa, parecía que estaba todo nevado. Tal foi a cousa, que atopouse con que era moito traballo para el solo, polo que decidíu contratar a un axudante para levalas e traelas do monte, e el dedicarse por completo ao ordeño e á laboura dos queixos.
…… Con tal motivo, puxo uns letreiriños nuns cuantos sitios de Lalín, buscando un axudante: “Busco unha persoa para coidar rebaño de ovellas e cabras. Non é necesario ter esperencia”
…… Antón, era un rapaz da zona de Vigo que fora traballar a unha fábrica do gas á Lalín. A fábrica iba pechar por falta de rendimento e por aparecer a eletricidade. Deciciu ir onda o señor Fidel para ver de coller o traballo que ofrecía, anque el, non tiña idea do que era o pastoreo… e aínda mais… non sabía como eran as ovellas e as cabras, xa que de onde el era, non había (aínda hoxe, hai rapaces nas cidades que nunca viron unha vaca e pensan que o leite daea o cartón)
…… Ó señor Fidel, gustoulle o rapaz e decidiu poñelo a proba para ver se podía contar coa súa axuda para coidar de semellante rebaño. Con tal motivo esplicoulle:
…… – Pola mañá, coa axuda dos cans, lévalas ó monte. Os cans xa saben por onde ir, e ti tes que ter conta que ningunha quede atrás ou vaia por onde non é. Deixas que pazan todo o día, vixiante de que non se perda ningunha, e pola tardiña, levalas a beber ó rio e volves con elas para casa.
…… Así fixo, levounas ó monte, paceron todo o día tendo tino de que non se perdera ningunha, e alá pola tardiña, decidiu levalas ó rio para beber e marchar para casa. No intre en que iban chegando ó rio, os cans levantaron unha lebre, que pasou feita unha chispa por diante de Antón.
…… Deixou que beberan ata que fartaran, e cando remataron, arrincou con elas para casa. Chegou, meteunas nas cortes e foi onda o señor Fidel:
…… – Boa noite Antón, qué, como che foi o día. Gustouche o traballo?
…… – Pois si señor. Gústame moito, paseino moi ben coidando das ovellas, i é un traballo que non mata a ninguén.
…… – E que tal as ovellas… dironche moito traballo?
…… – Non señon, non. Bueno, solo unha pequeniña que quería marchar, e ata os cans nona deron pillado. Saltaba moitiísimo e corria feita unha chispa. Bó traballo que me costou pillala. Tiven que traela no colo que non quería vir, e ainda agora, queda na corte dando uns cacho brincos por enriba das outras, que chega ata as taboas do teito.
ODA AO MEU CURMÁN ALFONSO DE MONEIXAS
ODA AO MEU CURMÁN ALFONSO DE MONEIXAS
O rapaz que está na foto,
recollendo o xamonciño,
é o meu primo Alfonso…
Meu curmau mais queridiño!!!
Non pensedes que o que digo,
digo por aproveitarme,
quél a min anque-no diga,
tenme un cariño ben grande.
Así que primiño Alfonso,
vaime dando un anaquiño,
se tes o coitelo cego,
cortámolo cun fouciño.
Todo o que estou dicindo,
que non che pareza mal,
anque só sean dúas lescas,
voute querer igual.
Pero non fagas o feo,
de deixarme sen probalo,
que un primo sempre e bó,
ata que se volve malo.
Pra rematar Alfonsiño!!!
Vaime poñendo hora e día,
que non sexa San Adrián,
i eu siga coa porfía.
Moitos bicos para ti,
para Carla e para Bea,
que se non convidas ti,
elas farán a tarea.
O CU DOS CESTOS
O CU DOS CESTOS
……Estaba chegando o día de arrincar nas patacas. Xa facía un tempo que se lles cortara a ramallada. Estaban ben maduras e a terra ben seca para non ter que sacudilas moito pra que a soltaran.
……Marica e Manuel, decidiron achegarse á feira do dezaoito, pensando en mercar uns cestos para levalas dende a leira ata o carro.
……Nesas estaban, cando mesmo entrando en Lalín, viron un cesteiro na beirarúa ofrecendo unha boa remesa, e moi axeitados para apañalas.
……Manuel, detivo o coche coa idea de mercar un par deles. Baixouse. Botou a andar cara o cesteiro, e cando estaba chegando onda él, Marica berroulle dende a ventaniña:
……– Manuel… ai Manuel… mira que teñan o cu jrande… o cu ben jrande!!!
……Un paisaniño que pasaba á beira de Manuel, e que non debía saber moi ben de que iba o conto, marmuroulle polo baixo:
……– Eso, Eso… O que conta é que teñan ben a onde poder ajarrarse un.
A NOVE EUROS A RACIÓN!
A NOVE EUROS A RACIÓN!
Boas noites meus amigos,
mirai que vos vou contar,
dn suceso acontecido,
sendo a hora do xantar.
Polo día de Galicia,
e do Patrón Santiaguiño,
acompañei a uns amigos,
pra comer con pulpo e viño.
Aceitadiño e picante,
ben cocido… no seu punto!
E viño tinto e pan de Cea,
para acompañal-o asunto.
Alí botamos catro horas,
entre cantiga e cantiga.
Foi unha fermosa tarde,
polas terras de Loriga*.
E aló, ó remata-la cousa,
chamamos pola pulpeira,
para pagalle as racións,
do tan rico pulpo á feira.
Que lle debemos señora?
E afine ben o punteiro!
Fixo as contas de memoria,
mentres rascaba o sombreiro.
Jesusiño de mi vida!
Que sería o que rachamos!
Miramos os úns pros outros,
polo susto que levamos!
Deixounos coa boca aberta,
e cortada a dixestión-he,
cando sorindo nos dice…
a nove euros a ración-he!
Que carallo terá o pulpo,
que acompañando ás sardiñas,
acabarán por pechalos,
cun candado nas vetriñas.
E que decir dos pulpeiros!
Mirai que finos vos són…
a mais de subir o prezo,
van encollendo a ración!
Dis que abusamos da pesca,
que nos pasamos un chisco,
que o sabroso pulpo á feira,
ben lle gusta a todo Cristo!
Remato tan triste historia,
xogando a ser adeviño,
ao pensar que o bacallau,
leva parello destiño.
I esta foi a triste historia,
que nos deixou dunha peza,
sendo duros como somos,
os da bisbarra do Deza.
*Loriga: Joaquín Loriga Taboada (Lalín (Pontevedra), 23 de setembro de 1895 – aeródromo de Catro Ventos, Madrid 18 de xullo de 1927) foi un aviador que levou a cabo, xunto con outros dous pilotos e tres mecánicos, o voo Madrid-Manila.
