A CEGA DE ACIBEIRO
Non me lembro moi ben do ano, pero debeu ser a finais dos setenta ou comenzos dos oitenta cando a coñecín. Un amigo de Soutelo de Montes (O Señor Maduro) que tiña unha camioneta dedicada ó transporte en Pontevedra, e que tocaba o acordeón cos Diplomáticos, díxome un día: Oes, tés que vir ata feira de Soutelo, que hai alí unha cega que canta e toca o violín que é unha ledicia.
E así foi. Na súa camioneta fomos un día á feira, pero non a de Soutelo. Fomos a outra moi boa, e xa desaparecida como tantas outras, que se facía na parroquia de Cachafeiro, nunha carballeira entre a carretera que vai de Forcarei a Soutelo, e a carón do Río da Freixeira.
Alí estaba co seu violín e coa súa voz carrasposa, adiantandose a Joaquín Sabina nos tempos. Sentada nun tallo e arrimada a un carballo, cantando as súas cantigas. Quedei prendado dela, de cómo tocaba o violín, da maneira que cantaba e dos seus cantares. Era a cega de Aciveiro, tal como a bauticei eu.
Debia de ter uns sesenta anos, e ninguén sabía moi ben como se chamaba, Marisa ou Adoración decían, pero todo o mundo a coñecía como “a cega”. Vivía soa nunha casa que tiña só as catro paredes e o teito, e que fora unha corte das ovellas. Alí no chao sobre unhas táboas, tiña un xergón de lá, e na outra parede a lareira. Vivia da caridade dos veciños, que lle daban do que colleitaban na horta, amais de levanlle o xantar feito algunhas veces. Según contaban os mais vellos, chegou alí escapada do hospicio de Pontevedra facía xa uns anos, e ó ser cega, daríalles tanto traballo que nin sequera fixeron nada por buscala.
Debeu de ser moi fermosa. Tiña un perfil adorable baixo o seu pucho de palla, pero a súa cara, delataba o desgaste producido polas grandes inxestas de viño tinto. Teño tres fotos dela que non vou ensinar a ninguén, porque non deixan ver o bó dela, que era o seu corazón, e o seu amor pola música.
Cantaba ata a hora do xantar, para xuntar algúns cartos nunha lata de pemento que poñia diante súa. E entre cantiga e cantiga, sacudía ben, para que o seu són chamase pola xente e soltara algunhas cadelas. Despois sempre había alguén que a convidaba a xantar o pulpo e a beber viño. Pero o peor, viña despois do xantar, porque os homes para certas cousas, e moitas veces, somos mais bestas que as verdadeiras bestas, por non decir outra cousa. Había que facela beber unhas cuantas cuncas de viño que ela bebía como si fose auga, pra que bailase ata caer de cú, e así poder pasar un bó serán de risas a súa conta, esperando pola liña pra voltar pra casa.
Non falei con ela ata unhas feiras despois en Soutelo. Aquel día o meu amigo do camión mais eu, convidámola a xantar no Restaurante Montes de Soutelo, e despois leveina eu a súa casa (o de casa, é un decir)
…………Pedinlle que me cantara as cantigas que soupera, porque quería ter a letra para cantalos eu, e ela non tiña coplas escritas pra vender. Non tiven que insistirlle moito. En total doume a letra de 17 romances e cantares. Despois, seguina durante tres ou catro anos polas feiras a onde a levaban os veciños, xa que ela non tiña en que desplazarse… nin podía!. Sempre estaba na de Soutelo, Cerdedo e Cachafeiro, tamén algunhas veces na de Vilatuxe onde se sentaba a carón dun vello carballo que hai na estrada que leva á Cruz da Grade, frente mesmo da carballeira. Eu tentei de traela a Pontevedra algunha vez, cando a feira do gando se facía a carón do Rio Lerez e o mercado na Praza Barcelos, pero nunca quixo vir, nin me decía porqué -A min, dábame que seguía pensando no hospicio-
Uns anos despois, empezou a estar moi mal, e xa non saía para ningún lado. Coidaban dela dúas veciñas. Eu algunha vez de camiño pra Lalín, leváballe unha empanada de polo da Panadería Vilela, que lle encantaba e papaba con boa ansia, e mentras o facía, cantáballe un par de cantigas das súas coa miña zanfona, e que ela decía que saboreaba como música celestial polo son que tiña aquel aparello, que sonaba parecido a un violín, pero que non o era.
Cando o Concello e Xan das Canicas comenzaron os trámites para ingresala no Asilo de Pontevedra, foise. Eu sóupeno o mesmo día do enterro pola mañá. Estaba en Lugo, e chamoume un amigo concellal de Cerdedo. Collín o coche, e cheguei pouco antes do entrerro no que só había unha ducia de persoas. Nun día dises pechos de nevoa no Candán, que mesmo parecia, que Deus o fixo adrede pra acompañala na triste despedida. Eu tiña unha guitarra no coche e pregunteille ó cura se lle podía cantar unha cantiga, e díxome que sí. Fun a por ela e canteille a súa cantiga mais fermosa “Perdín a vista, meu rei” con toda a tristura que eu sentía naqueles intres, ó lembrarme do talento e a tradición oral que tiña agochada aquela muller, que viviu na miseria e da caridade dos demais.
Nunca a esquecín, e nunca a esquecerei. E xamais me cansarei de dar as grazas por coñecela. A día de hoxe e de cando en vez, sigo cantando aquelas pezas tan fermosas que me ensinou.
…………PorPra sempre miña amiga.
Entre O Castelo e Muimenta 